Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
BOSHLANG‘ICH TA’LIMDA YUQORI SAMARADORLIKKA ERISHISHNING
PEDAGOGIK-PSIXOLOGIK ASOSLARI
To‘yliva Feruza Nurmatovna
Xorazm viloyati, Shovot tumani
3-umumiy o‘rta ta’lim maktabi
Boshlang‘ich ta’lim fani o‘qituvchisi
Annotatsiya:
Mazkur maqolada shaxs tarbiyasida muhim o‘rin tutgan boshlang‘ich ta’limning
o‘rni va uning pedagogik-psixologik asoslari batafsil yoritilgan.
Kalit so‘zlar
: boshlang‘ich ta’lim, islohotlar, pedagogika, psixologiya, pedagogik mahorat,
ta’lim tizimi, tarbiya, diqqat, xotira, shaxs.
Intellektual asr hisoblangan zamonaviy dunyoda sifatli ta’lim olish va undan hayotiy
jarayonlarda foydalana olish kompetensiyalarining shakllanishi dolzarb masala hisoblanadi.
Yurtimiz ta’lim tizimida ijobiy islohotlar o‘tkazilib, kadrlar tayyorlashga nisbatan talab ham
o‘zgartirmoqda. Zamonaviy va raqobatbardosh kadrlarni tayyorlash muhim ustuvor ahamiyat
kasb etmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev ta’kidlaganlaridek, “Biz yoshlarga
doir davlat siyosatini hech og‘ishmasdan, qat’iyat bilan davom ettiramiz. Nafaqat davom
ettiramiz, balki bu siyosatni eng ustuvor vazifamiz sifatida bugun zamon talab qilayotgan yuksak
darajaga ko‘taramiz. Yoshlarimizning mustaqil fikrlaydigan, yuksak intellektual va ma’naviy
salohiyatga ega bo‘lib, dunyo miqyosida o‘z tengdoshlariga hech qaysi sohada bo‘sh kelmaydigan
insonlar bo‘lib kamol topishi, baxtli bo‘lishi uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va
imkoniyatlarini safarbar etamiz.
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi murg‘ak qalb egalarini dunyo sirlari bilan tanishtiruvchi, ularga
ta’lim-tarbiya beruvchi, dunyoqarashini shakllantiruvchi, shaxs sifatida tarbiyalovchi ustoz va
murabbiydir. XXΙ asrdagi bunday pedagogning obrazi – davr bilan hamnafas qadam tashlashini,
zamonaviy bilimlar egasi bo‘lishini, xatolardan cho‘chimasdan tajribalar o‘tkazishga layoqatli
bo‘lishini, o‘zida bolalikni saqlab qolishi va bola mehnatini rag‘batlantira olishini taqozo etadi.
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining kasbiy salohiyati va ma’lumot darajasi, uning bolalar
psixologiyasi hamda hozirgi zamon boshlang‘ich ta’lim metodikasini yaxshi bilishi, zamonaviy
pedagogik va axborot texnologiyalarini samarali qo‘llay olishi bilan baholanadi. Bugungi
kunda ustozning psixologik-pedagogik madaniyati e’tibortalab muammolardan biridir. Bu
muammoning bir qator sabablari mavjud bo‘lib, bular: jamiyatda olib borilayotgan kuchli
ijtimoiy siyosat, mavjud bozor iqtisodiyoti siyosati davrida ta’lim-tarbiyani muvaffaqiyatli amalga
oshirishni maqbul yo‘larini izlashda ko‘rinadi. Zamonaviy pedagogning milliy va umuminsoniy
qadriyatlardan boxabarligi, ta’lim-tarbiya jarayonida ulardan o‘rinli foydalanishi ko‘p hollarda
uni umumiy madaniyatini tashkil qilishi bugun hech kimga sir emas.
Hozirgi kunning vazifalarini amalga oshirishda, o‘qitishning chuqur ijtimoiy e’tiqodlilik bilan
uyg‘un ilmiyligiga qo‘yilayotgan talablar g‘oyatda muhimdir. Didaktikada o‘qitishning ilmiyligi
nima ekani asosli ravishda bayon qilinadi. Ma’lumki, maktab ta’limi mazmuniga kirgan barcha
bilimlar voqelik qanday bo‘lsa, uni shundayligicha, hech bir qo‘shimchalarsiz aks ettiradi.
Pedagogning vazifasi o‘quvchilarga ilmiy, haqqoniy bilimlarni asli holicha tushuntirishdan,
ularni bilimlarni mustaqil o‘rganishlarida o‘zlashtirilgan haqiqatlar borliqdagi – inson ongidan
tashqari ob’ektiv mavjud narsalarga muvofiqligini kafolatlaydigan yo‘lga solishdan iboratdir. Hatto
bolalar ta’limning birinchi pag‘onasida olgan juz’iy bilimlar ham haqiqatni buzmasligi kerak. Ilmiy
asosdagi to‘g‘ri o‘qitish natijasida o‘quvchilar ongida ob’yektiv olamning haqqoniy manzarasi
hosil bo‘ladi. Pedagogik jarayonlarni takomillashtirishda sub’yektlarning hamkorlikdagi faoliyatini
tashkil etish va muvofiqlashtirish, erishish zarur bo‘lgan maqsadlar yo‘nalishida ularning faolligini
rivojlantirish samaradorligi ko‘p jihatdan mavjud motivlarga va motivlashtirishga bog‘liq bo‘ladi.
Ular orasida quyidagi eng asosiy sifatlarni ko‘rsatish mumkin: o‘quvchiga bo‘lgan munosabatda:
uni tushunishga harakat qilish, kechinmalariga sherik bo‘lish, uning mustaqilligini hurmat qilish,
har bir o‘quvchining ijodkorlik qobiliyatini yuzaga chiqarishga intilish; jamoadagi birgalikdagi
faoliyatini tashkil qilish; o‘z-o‘zini boshqarishini rivojlantirish; jamoaviy an’ana va udumlarga
rioya qilish.
145
Do'stlaringiz bilan baham: |