Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
izohlaydi. So‘zning yozilishini bo‘g‘in-tovush, tovush-harf tomondan tahlil qiladi, unga qoidani 
tatbiq etadi. Masalan, “Kitob – bilim manbai” – Kitob: Ki-tob. Ikki bo‘g‘in. Birinchi bo‘g‘inida 
k, i; ikkinchi bo‘g‘inida t, o, b tovushlari bor. Oxirgi b tovushi p tovushi tarzida talaffuz qilinadi. 
Unda b yoki p tovushini ifodalovchi harfning yozilishini tekshirib aniqlaymiz. Buning uchun 
so‘z oxiriga i tovushini qo‘shamiz va aytamiz: kitobi. b tovushi yozilar ekan” kabi izohlanadi. 
Bu diktantda o‘quvchilar qoidalarga oid so‘zlarning tagiga chizadilar.
Izohli diktant turidan har bir dars jarayonida qo‘llashimiz mumkin. Bu diktant turi asosida 
o‘quvchilarning imloviy savodxonliklarini oshirib boramiz.
Masalan: 3-sinfda ”H” va ”X” undoshlari mavzusida quyidagi matn asosida izohli diktant 
o‘tkazishimiz mumkin:
Dam olish kuni o‘tgan dam olish kuni Farida bilan kinoga bordik. O‘sha kuni Parpi bilan 
Halimaxon ham kinoga borishgan ekan. Ular bilan uchrashdik. Kinoni ko‘rib, so‘ng birga uyga 
qaytdik. Bunda Halimaxon so‘zining to‘g‘ri yozilganligi tekshiriladi. ”H” va ”X” undoshlarini 
yozilishi tahlil qilinadi.
2-sinfda ”Tutuq belgisi” mavzusini o‘tganimizdan keyin, izohli diktant o‘tkazish metodikasiga 
ko‘ra matn yozdiraman:
O‘qish darsida
Ne’mat hikoyaning birinchi qismini o‘qidi. Ma’ruf tushunganini aytib berdi. 
Jur’at ”va’da”, ”ma’mur” so‘zlarining ma’nolarini aytdi. Sa’di hikoyaning ikkinchi qismini 
o‘qidi. Ma’mura uni so‘zlab berdi. O‘qituvchi ularni baholadi.
Imlosi qiyin tutuq belgili so‘zlarni to‘g‘ri yozganliklarini darslikdagi 38-mashq orqali 
tekshirishlarini so‘rayman. Qoidalarni eslatib izohlayman. Bunda diktantni o‘zi tekshirishi yoki 
o‘zaro tekshirish usullaridan foydalanaman.
Izohli diktant yozdirishda axborot kommunikatsion texnologiyalaridan ham unumli 
foydalanishimiz mumkin. Masalan harf birkmasiga oid matnni diktant qoidalari asosida yozdiriladi. 
O‘quvchilar yozib bo‘lgach, ekranda matn namoyish etiladi, unga ko‘ra diktant tekshiriladi va 
qoidalar izohlanadi;
Bular bialn bir qatorda o‘qish darsligidan mavzuga oid matn tanlash, sinfdan tashqari o‘qilgan 
asarlar asosida diktant o‘tkazish orqali savodxonlikni oshirib boraman. 

---

144