Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Annotatsiya: 
Ushbu maqola 2-sinflarda ona tili fanining o‘qitilishi va uning asosiy maqsadi, 
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini mustaqil fikrlash, so‘z boyligini oshirish, og‘zaki va yozma 
nutqini rivojlantirish borasidagi olib boriladigan ishlar xususida.
Kalit so‘zlar: 
ona tili, nutq, og‘zaki va yozma shakllar, nutqni o‘stirish. 
Yosh avlodni tarbiyalashda o‘z ona tilida aniq, tushunarli, ta’sirchan, chiroyli so‘zlashga 
o‘rgatish masalasi asosiy o‘rinda turadi. O‘quvchilarni savodli, o‘z fikrini to‘g‘ri va erkin bayon 
qila oladigan, nutq madaniyatiga ega kishilar qilib tarbiyalash vazifasi dastlab boshlang‘ich ta’lim 
bosqichida amalga oshiriladi. Nutqni yaxshi egallagan, o‘z tilining imkoniyatlaridan keragicha 
foydalana oladigan o‘quvchi, albatta, boshqa o‘quv predmetlarini ham ancha oson va to‘liq 
o‘zlashtiradi. Ularda bilim va madaniyatga bo‘lgan intilish kuchayadi. 
Boshlang‘ich sinflarda ona tili o‘qitishning asosiy maqsadi quyidagicha belgilanmog‘i kerak: 
ona tili orqali boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida ijodiylik, mustaqil fikrlash, fikr mahsulini og‘zaki 
va yozma shakllarda to‘g‘ri va ravon ifodalash ko‘nikmalarini shakllantirish lozim. Ona tili 
mashg‘ulotlarida asosiy etibor o‘quvchilarga tilning grammatik qurilishini emas, balki ularning 
so‘z boyligini oshirish, so‘zdan to‘gri va o‘rinli foydalanish, fikrini sharoitga mos ravishda 
ifodalay olish ko‘nikmalarini kengaytirishga qaratmog‘i lozim.
Boshlang‘ich sinflarda ona tili dasturi quyidagi bo‘limlarini o‘z ichiga oladi:
1.Savod o‘rgatish, sinfdan tashqari o‘qish va nutq o‘stirish;
2. Sinfda va sinfdan tashqari o‘qish va nutq o‘stirish;
3.Fonetika, grammatika, imlo va nutq o‘stirish.
Bu bo‘lim materiallarini birlashtiruvchi asosiy tamoyil nutq o‘stirish hisoblanadi. Nutq 
o‘stirish boshlang‘ich sinf ona tili ta’limiga aniq amaliy yo‘nalish beradi va bolalarga ongli 
o‘qish, o‘qiganlarini ravon gapirish va yozishga o‘rgatadi. Ona tilidan bolalarning yosh 
xususiyatlari va saviyalarini hiobga olgan holda boshlang‘ich bilim berishni, shu asosda nutqni 
boyitish, boshqalar nutqini e’tibor bilan eshita olish hamda kitob o‘qishga qiziqish uyg‘otishga 
yo‘naltirishi zarur. Boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilar ona tili va o‘qish bo‘yicha tayyorgarlik 
darajasiga qo‘yiladigan minimal talablar quyidagi uch parametri standart o‘lchovi orqali aks 
ettiriladi. 
1. O‘qish texnikasi. 2. O‘zgalar fikrini va matn mazmunini anglash. 3.fikrni yozma shaklda 
bayon etish malakasi.
Boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilar ona tili va o‘qish bo‘yicha quyidagi bilim, ko‘nikma va 
malakalarni egallashi shart. 
a) O‘qish texnikasi bo‘yicha:
Miqdoriy ko‘rsatkich, bir daqiqa 80-90 so‘zni o‘qiy olish.
b) matn mazmunini va o‘zgalar fikrini anglash malakasi;
c) diktant yozma malakasi;
Miqdoriy ko‘rsatkich 75-80 so‘zdan iborat diktant yoza olish.
d) Fikrni yozma bayon etish;
Miqdoriy ko‘rsatkich 5-6 gapdan iborat bo‘lgan matnni yaratish.
Shunday qilib, boshlang‘ich sinflarda ona tili o‘qitishning samaradorligi, o‘qitish metodini 
to‘g‘ri tanlash, ta’lim jarayonida ko‘proq o‘quvchini o‘ylashga, fikrlashga undovchi, o‘quv 
topshiriqlarini ishga solish, o‘quvchilarda bilish- o‘rganish ehtiyojini yuzaga keltiradigan dars 
shakllaridan foydalanish singarilar bilan bog‘liq.