Toshkent 2014 B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov o

n 
ahamiyatlarni foizda (%) ifodalanishi.
 

---

1 8 5
Agronomik tadqiqotlar amaliyotida ehtimollik darajasi 0.95-95% va 0.99-
99% , ahamiyatlilik darajasi (ya‟ni muhimliligi ) 0.95-5% va 0.01- 1% ga teng 
boMganda foydalanish mumkin hisoblanadi. Bunlay ehtimollik 
ishonchlilik 
ehtimoli
degan nom oldi , ya‟ni muhimlilikka ishonsa va undan ishonchli 
foydalansa boMadi. Ehtimollilik 0.95- 95 % qabul qilish bilan , xato qilish 
ehtimoli 0.05=5.0% yoki 20 dan 1 ta ni tashkil qiladi. Ehtimollik 0.99-99% 
boMganda xato qilish ehtimoli 0.01 = 1% , ya‟ni 100 dan 1 ni tashkil qiladi. 
Ishonchli ehtimolni tanlash, yoki u yoki boshqa tadqiqotlaming ahamiyatga 
ega boMish darajasi xulosa va imkoniyatlar mas‟uliyati bilan amaliy tasavvurlar 
bilan aniqlanadi. Ehtimollik darajasi 0.95 = 95% va ahamiyatlilik darajasi 0.05 
=5.0% boMganla ko„pchilik tadqiqotlarda odatda mutloq maqbul hisoblanadi. 
Individual kattaliklaming odatdagi taqsimlanish to„g„risidagi barcha 
aytilganlar o'rtacha arifmetik 
x
tanlamalaming taqsimlanishiga ham tegishli , 
shuningdek o'rtacha arifmetiklar orasidagi farqqa (х.-х.) kiradi. Bu yanada ko'proq 
tadqiqot ishlarida odatdagi taqsimlanishning mutloq ahamiyatini alohida 
ta‟qidlaydi, qaysiki har qanday tajribaning mohiyati odatdagi taqsimlanish 
qonunlariga 
bo'ysunadigan 
o'rtacha 
arifmetik 
kattaliklami 
taqqoslash 
qonuniyatlariga bo'ysunadi. 
Amaliyotda qo'llanish uchun xatto birdan bir ahamiyatli yahshi 
taqsimlanmagan xollarda ham bir to'plamning o'zidan olingan 
n
ta kuzatishlaming 
o'rtacha arifmetik 
x
tanlamalami odatdagi taqsimlanishi juda muhim. 
O'rtacha ifodalar uchun kurilgan egri taqsimlanish yagona hollarga 
nisbatan cho'zilgan, ignasimon boMadi. Ta‟qidlash joizki n -»« o'rtacha /
1
, 
dispersiya 
a
2
va standart og'ish 
a
- to'plamning asosiy parametrlari. Oralatib, tanlab 
kuzatishlar olib borish bu parametrlarga baho bera olish imkonini beradi. Shunday 
qilib, o'rtacha arifmetik 
x
asosiy o'rtacha 
ц
ni baholash hisoblanadi va 
a
tanlangan 
standart og'ishda s ni baholash. Etarlicha katta bo'lgan tanlamalar uchun (n > 20-30 
va ayniqsa n >100)yuqorida asosiy to„plam parametrlari yuqorida ko„rsatilgan 
odatdagi taqsimlash qonuniyatlari ularni baholashda ham to„g„ri, xususan: 
x
± s 
atrofida barcha kuzatishlaming 68.26% joylashadi, chegara ichida 
x
± 2 s- 95.46% 
va 
x
± 3 s intervalida -99.73 % tashkil etadi. 
0
„rtacha arifmetik va standart og'ish asosiy statistik tavsiflar hisoblanadi, 
ular yordamida chastotalarning empirik taqsimlanishi namoyon boMadi. 
Nazariy taqsimlanish qonuniyatlari asosida empirik taqsimlanishni kurish va 
unda maMum qonuniyatlami qayta shakllantirish uchun bu ikki oddiy tavsiflaming 
o„zi etarli. Olimlar tomonidan 
x va s о „zlarida ц va a parametrlari to'g'risidagi 
barcha ma‟lumotlarni to'playdi va to'plamni tavsiflashda tanlamalar 
ma‟lumoti bo'yicha unga nisbatan mukammal xech narsa taqdim qilib bo 

---

1 8 6
„Imsligi isbotlangan. 
Dala va vegetatsion tajribalar bo„yicha olib borilgan turli kuzatish natijalari 
variantlar chastotasi o„rtachadan bir xil orqada qolganda , bir biri bilan o„zoro teng 
, ya‟ni simmetrik holatda boMganda ko„pincha odatdagi taqsimlanishning 
simmetrik egri usuliga ko„ra taxminiy joylashadi. Biroq ko„pincha o„simliklar va 
xayvonlaming ayrim belgilari odatdagidan keskin farq qiladigan 
-asimmetrik
taqsimlanadi. 
24-rasm. Tanlamalar 
0
„rtacha ahamiyatini taqsimlash va individual yakka 
kuzatishlarni taqsimlash orasidagi bog'lanish. 
,,
 
Assimmetrik boMishi mumkin , yoki o„ng tarafdagi 
chastotalar ko„payganda o„ng tomonlama va saobiy 
yoki chap tarafdagi egri variatsiya chastotalari 
ko„payganda chap tomonlama boMadi. 

---