Toshkent 2014 B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov o

Suv muxitida sharoitida o'simliklarni etishtirishda A.A.Novoselov 
aralashmasi ishlatilishi ishlatilishi mumkin.Bu aralashmalar ayniqsa bodring va 
tomat (pamidor) ekinlarida keng qo'llaniladi.Bu aralashmalar ularni 100 
barobar yeritib ishlatishda qo'llaniladi.Ularning tarkibi jadvalda keltirilgan (19-
jadval).
Gidroponik tadqiqotlar ko'proq gulchilik , sabzavodchilik, subtropik 
o'simliklar va paxtachilikda muhim fiziologik , agrokimyoviy jarayonlarni 
o'rganishda , modda almashinuvining ilmiy asoslarini ishlab chiqishda , 
19-jadval
Pryanishnikov
aralashmasi
Belousov aralashmasi
Sinsadze aralashmasi
T uzlaming 
nomi
Miqdori
g/l
Tuzlaming
nomi
Miqdori
s/i
Tuzlaming
nomi
Miqdori
NH4NO3
0.24
Ca (N0
3
)
2
1.11 
Ca (N0
3
 )
2
0.21 
KCl
0.16
KH
2
PO
4
0.36
KNO3
0.80
MgSO„
0.06
K
2
HPO
4
0.43
CaS0
4
0.28
CaHP0
4
0.172
MgS0
4
NaCl
0.054
0.10 
Ca
2
(P0
4
)
2
0.70
Fe
2
Cl
6
0.025
Fe
2
Cl
6
0.01 
MgS0
4
Fe
2
(S0
4
)
0.50
0.25

---

1 5 0
o'simlikni makro va mikro elementlariga bo'lgan ehtiyojini aniqlashda muhim 
ahamiyatga ega.
Gidroponik 
tadqiqotlar 
ichida 
so'ngi 
yillarda 
nisbatan 
keng 
qo'llanilayotgan usullarga o'simliklarni shag'alli va qumli muhitlarda o'stirish 
usuli misol bo'la oladi.
20-jadval
№
Tuzlaming nomi
Kimyoviy
1 litr 
suvdag
i tuz miqdori
ifodalanishi
Kalsiyli
aralashma
Kaliyli
Aralashma
1
Kalsiy nitrat
2
Kaliy nitrat
3
Ammoniy nitrat
4
Kaliy bifosfat
5
Kalsiy bifosfat
6
Kaliy sulfat
7
Magniy sulfat
8
Temir limonokisliy
9
Bor kislotasi
10
Marganets sulfat
Tajribalarda o'simliklarni shag'alli va qumli muxitlarda o‟stirish ilmiy 
tadqiqotlar imkoniyatlarini yanada oshiradi. Kichik hajmdagi chuqurchalarda 
olib boriladigan gidroponik tajribalarda sasudlarda olib boriladigan 
tajribalardan farqli ravishda dala sharoitiga yaqinlashtirilgan muxit yaratish , 
o'simlikni o'sish va rivojlanishi jarayonida alohida

---

olingan va bir necha omillarning ta‟sirini nazarat qilish imkoniyati vujudga 
keladi.
Paxtachilikda gidroponik tadqiqotlar Z.l.Jurbitskiy (1964), M.Bentli (1965), 
M.A.Belousov (1975) va boshqa olimlar tomonidan olib borilgan.
Yopiq inshootlarda olib boriladigan tajribalar. Vegetatsion tajribalar ichida 
yopiq inshootlarda olib boriladigan tajribalar aloxida o‟rin tutadi. Bu tajribalar 
osimlik uchum qulay bo‟lgan miqro iqlim vujudga keltirish, yil davomida ilmiy 
tadqiqot ishlari olib borish, o‟simliklarni tashqi muxitning salbiy ta‟siridan 
ximoyalash singari qulayliklarga ega.
SHu tufayli kupchilik rivojlangan davlatlarda yopiq joylarda dexqonchilik 
va yopiq joylarda ilmiy tadqiqotlar olib bo.rishga katta e‟tibor berilmoqda.
Yopiq himoyalangan sharoitdagi tajribalar ayniqsa bizning sharoitda 
o‟smaydigan tropik va subtropik mintaqa o‟simliklarni o‟rganishda ham katta 
axamiyatga ega. Respublikamisda bunday tajriba uychalari O‟zbekiston 
O‟simlikshunoslik ITI da va O‟zbekiston G‟o‟za seleksiyasi va urug‟chiligi ITI da 
hamda boshqa bir qator nufuzli ITI larda mavjud.
Nazorat savollari
 
1.
 
Vegetatsion tajriba nima?
 
2.
 
Vegetatsion tajriba turlari?
 
3.
 
Gidroponik tajribalar.
 
4.
 
Yopiq ximoyalangan sharoitdagi tajribalar
Agronomiyada ilmiy tadqiqotlar olib borishda lizimetrik tadqiqotlar muhim o„rin 
tutadi.
Ma‟lumki, qishloq xo„jaligi bilan bogMiq ilmiy tadqiqotlarda tuproqning 
suv rejimini o„rganish eng asosiy va mas‟uliyatli vazifalardan biri. Ayniqsa 
amaliyotda bu hodisa muhim, ko„pincha hal qiluvchi ahamiyat ega.
16-rasm. Yopiq joyda tajribalar olib boriladigan