Тошкент 2007 Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги томонидан ўқув қўлланма сифатида тавсия этилган

ПЛАСТИК АНАТОМИЯ - одам танасининг тузилиши, шакл шамойили, мушаклар кўриниши ва уларнинг ўзаро боғланиши, уйғунлиги муносабатини ўрганадиган таълимот. Пластик анатомия рассомларга ўргатиладиган фанлардан бири.
ПЛАСТИЛИН – лой, мум ва бошқа моддалар аралашмасидан ҳосил бўладиган хамирсимон модда. Рассомлар ўз ҳайкал асарларининг дастлабки эскизларини ишлашда кўпинча пластилин ишлатишади.
ПЛЕНЭР – франц. (очиқ кенглик)- табиат, табиат манзараси, муҳит, табиат қучоғида тасвирлаш ва унинг ўзига хослигини мужассам этувчининг ифодасини яратиш.
ПЛЕНЭР РАНГТАСВИРИ – очиқ ҳаводаги рангтасвир. Очиқ ҳавода ёруғлик ва ҳаво таъсирида рангларни турлича ўзгаришини ҳисобга олиб ишланган этюд. Бунда асосий эътиборни натуранинг умумий тус ва ранг ҳолатларига қаратиш лозим (ёритишнинг кучи ва ранги в.б.). Пленэрдаги этюднинг тус ва ранг муносабатларини ҳал этувчи жараён ҳисобланади.
ПОДМАЛЕВКА (дастлабки суртма ишланмаси)– мойбўёқ билан подмалёвка ҳамда лессировкадан кейин, матодаги асосий босқич. Кенг маънода прописка сўзини гоҳида подмалевка деб ҳам аташ мумкин.
ПОДРАМНИК – чорчўп, расм ишланадиган матони тортиб турадиган қурилма.
ПОРТРЕТ - (франц.portreit - тасвир) - реал борликда мавжуд бўлган ёлғиз, икки ёки бир гуруҳ кишиларнинг тасвири. Кишиларнинг боши, белигача ёки бутун гавдаси тўла акс эттирилиши мумкин. Портрет тасвирий санъатнинг энг муҳим жанрларидан, рассом томонидан чизилади, ҳайкалтарош томонидан ўйиб, суваб (барельеф, горельеф), йўниб (мармар, ёғоч ва бошқа ҳайкаллар) тайёрланади. Графикада чизиб, бўяб гравюра, офорт, ксилография каби усуллардан тайёрланади. Тасвир характери жиҳатдан монументал, оддий интим, ҳажвий портретларга бўлинади. Портретнинг автопортрет хили кенг тарқалган. Рассом ёки ҳайкалтарош натурадан ёки эсталикдан, хотиралар асосида, архив материалларига таяниб портрет яратиш мумкин. Антрополог ва ҳайкалтарош М.М.Герасимов пластик реконструкция асосида (кишиларнинг бош суякларини илмий ўрганиб) портретлар яратишни асослади (у яратган Амир Темур, Шоҳруҳ, Улуғбек, Рудакий портретлари диққатга сазовор), ҳамда Малик Набиев томонидан бажарилган Амир Темурнинг рангтасвири эталон сифатида қабул қилинди. Портретнинг дастлабки намуналари Қадимги Мисрда яратилган. Бизгача сақланган Эҳнатон ва Нефертити портретлари (милоддан аввал ХIV-ХV асрлар), мусулмон дини жонли мавжудодни тасвирлашни мутлақо ман этгани туфайли ислом ақидалари хукм сурган ўлкаларда портрет рассомлик санъатида, ҳайкалтарошликда ривожланмади. Беҳзод (Шайбоний-хон, ХV аср), Махмуд Музаҳҳиб (Алишер Навоий, ХVI аср) каби мўйқалам усталари фақат миниатюрадагина портрет намуналарини яратдилар. Ўзбек тасвирий санъатида портрет жанри, асосан, 30 йиллардан бошлаб ривожланди. Портрет жанрида ёрқин образлар яратишди. А.Абдуллаев, С.Ф.Абдуллаев, Л.Абдуллаев, Р.Аҳмедов каби рассомлар самарали ижод қилди. 50-60 йиллардан диққатга сазовор портрет намуналарини яратдилар (Ч.Аҳмаров «М.Турғунбоева портрети», М.Набиев «Абу Райҳон Беруний», Р.Аҳмедов «Кекса деҳқон портрети», Б.Бобоев «Риштонлик уста Муса Исмоилов ўғли», А.Абдуллаев «Комил Яшин», В.Кайдалов «Алишер Навоий», Р.Чориев «Келин, Шоҳи сўзана», М.Мусабоев «Улуғбек ҳайкали», Н.Қўзибоев «Юнус Ражабий», М.Саидов «Ҳамза» шунингдек, Т.Оганесов, А.Бойматов ва бошқа санъаткорларнинг кўп сонли портретлари).