Тошкент — «МЕҲнат» —1986

5-иш. Етук ҳашаротларнинг жинсий диморфизми ва полиморфизми билан танишиш

Керакли жиҳозлар: 4- иш учун мўлжалланган ҳамма жиҳозлар. Ҳа-шаротларнинг жинсий диморфизми ва полиморфизмини ифодаловчи расм-лар, слайдлар ва таблицалар.
Кузатиш объекта. Май қўнғиз-лари, ипак ңурти капалаклари, ари­лар, қулоқ кавлагичлар, шохли қўн-ғизлар, елпиғич қанотлилар туркум-лари, чумолилар, термитлар, ўсимлик битлари, чигирткасимонлар ва бошқа ҳашаротлар иккала жинсларининг тайёр энтомологик коллекциялари.

1. Май қўнғизи, ипак қурти капа-

лаклари ва асалариларнинг эркак ва
урғочиларини олиб, лупа остида бир-
бири билан солиштиринг. Эркаклари-
да мўйловларини (май қўнғизида, ипак
Қурти капалакларида), кўзларини
асаларилардв), оғиз бўлакларини
^ шохли қўнғизда), қорин ўсимталари-
,йи (қулоқ кавлагичларда), тери ўсим-
Таларини (каркидон қўнғизда), тана-
Сининг ранги кучли ривожланганини
Кўрасиз. Урғочиларида эса 8 ва 9-
қорин бўғимида генитал ўсимталари
бўлади. Айниқса, елпиғич қанотлилар
Туркумининг вакиллари, кокцидия-
лар ва баъзи бир капалакларнинг
(тенгсиз капалаклар) эркак ва урғо-
чиси ташқи тузилишидан бир-бнридан
кескин фарқ қилишини кўрасиз. Бу
ҳодиса жинсий диморфизм деб айти-
лади. •
Иш тартиби

2. 
   Асалари, чумоли ва термитлар оиласи билан танишиб чиқинг. Бун­да бир турнинг ичида эркак ва урғо-чиларидан ташқари, ташқи тузили-шида фарқ қилувчи, кўпая олмайдиган индивид борлиги кўринади. Бунга жинсий полиморфизм деб айтилади.
   
3. 
   Эркак ва урғочи индивидлари бир-биридан фарқ килувчи ҳашарот-лар коллекцияларини олиб бир-би­рига солиштиринг ва уларнинг фарқ-ларини қуйидаги тартибда ёзиб чи-қинг.
   

Ҳашаротнинг тури	Аі:иқланган фарқи
	Эркакларида	Урғочиларида