Тошдту «Иқтисодиёт назарияси»

П^м₁ П^м₂ П_м


П^м₂

П_м П^м₁
Чизма-2. Пул таклифининг Чизма-1. Пул талабининг ўзгариши
(П^А) ўзгариши

Пулга бўлган таклиф марказий банкнинг пул сиёсатига боғлиқ бўлиб у маълум даражада зарур бўлган (П^м) ни 2-чизма ушлаб туради. Пул массаси (П^м) ошиши ва камайиши мумкин.

Актив операцияларда ссуда операциялари ва қимматбаҳо қоғозлар билан операциялар муҳим ўринни эгаллайди. Мижозларга ссуда берар эканлар тижорат банклари пул таклифини оширадилар. Пул миқдорини ўсиш ҳажми, ортиқча резервлар миқдорига ва мультипликаторининг ҳажмига боғлиқ. Ортиқча резервлар тижорат банклари томонидан қонунийлаштириб қўйилган мажбурий резервлар ва суммасидан ортиқча қисмидир.
Пул мультипликатори мажбурий резервлар нормасига тескари мутаносибдир; бу ерда: m – пул мультипликатори;
i – умумий пул мультипликатори;
r – мажбурий резервлар нормаси.
Шундай қилиб, пул таклифини қуйидагича аниқлаш мумкин:
M=E∙m
бу ерда: М – пул таклифи;
Е – ортиқча резервлар;
M – пул мультипликатори.
Пул бозоридаги талаб ва таклифнинг бир–бирига тўғри келиши иқтисодиёт учун ўта муҳим масала ҳисобланади. Айрим сабабларга кўра муомаладаги пул массасининг кўпайиб кетиши инфляция жараёнларининг зўрайишига, ялпи талабнинг жами таклифга нисбатан ошиб кетиши макроиқтисодий мувозанатнинг бузилишига олиб келади.
Пул бозорини келиб чиқишини асосий сабаби айниқса эркин бозор иқтисодиёти шароитида ахолининг пулга бўлган талаби маълум вақтда уларнинг тўлов қобилиятларига нисбатан юқори бўлишидир. Бундай талабни доимий равишда бўлиши молиявий институтнинг ривожланишига сабаб бўлган
Пул бозори нақд ва нақдсиз (кредит) холатида амалга оширилади.
Пул бозорида нақд пулларни оддий товарларни сотиб олишдагидек ифодалансада у аслида алмашинади.
Бу алмашув маълум фоиз хисобига амалга оширилади. Фоиз улардан фойдаланганлик учун тўланадиган хақ. Пулга бўлган талаб ва таклиф унга қўйиладиган фоизга боғлиқ.
Шунинг учун пул бозорида талаб ва таклифни мувозанатлаб туриш лозим, деб ҳисобланади. Буни асосан давлат ўзининг чиқарган қимматли қоғозларини сотиш ва сотиб олиш натижасида амалга оширади.