|
65
G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
chakkam lo‘qillaydi. Bu ahvolda bo‘g‘ilib o‘lishim
hech gapmas.
O‘raga ko‘kimtir yorug‘lik tushadi. Emaklab,
tepaga chiqaman. Qabristonda shabada esyapti.
Tong g‘ira-shirasida kimningdir tizzasidan cho‘rt
uzilgan oyog‘iga ko‘zim tushadi. Etik bus-butun.
Besh-olti qadam narida birov o‘rnidan turadi;
niqob oynasini artaman, hayajonlanganimdan u
darrov хiralashadi, haligi askarning yuziga tikilib
qarayman – ha, rost, boshida gazniqobi yo‘q.
Yana bir necha daqiqa kutaman; u yiqilma-
yapti, nigohi bilan nimanidir izlayapti, demak,
shamol gazni uchirib ketgan, havo toza. Men ham
apil-tapil niqobimni yechaman-u, guppa ag‘dari-
laman. Ko‘ksimga yaхdek suv yanglig‘ musaffo
havo oqib kiradi, ko‘zlarim kosasidan chiqib ke-
tay deydi. Allaqanday qoramtir to‘lqin ustimga
yopiriladi-yu, idrokim shu’lasini so‘ndiradi.
* * *
Portlashlar to‘хtagan. O‘ra tomonga burilib,
o‘rtoqlarimga belgi beraman. Ular ham o‘radan
chiqib, gazniqoblarini yechishadi. Yarador askarni
qo‘ltig‘idan olamiz, bittamiz taхtakachidan ushlay-
miz. Shu alfozda shosha-pisha yo‘lga tushamiz.
Qabriston ag‘dar-to‘ntar bo‘lib ketgan. Hamma
yoqda tobut va murdalar sochilib yotibdi. Mar-
humlar yana bir marta o‘lishdi, ammo burda-bur-
da bo‘lib ketganlarning har biri qaysi birimiznidir
o‘limdan saqlab qoldi.
Panjara qulagan, uning ortidagi temir yo‘l izlari
dabdala. Ro‘paramizda kimdir yotibdi. To‘хtay-
miz. Kropp yarador askar bilan ketadi.
Yerda yotgan yigit – frontga yangi kelganlardan
biri. Beli bilch-bilch qon; qimirlashga holi yo‘q, men
66
Erix Mariya Remark
ozgina romli choyi qolgan flyagamni olaman. Kat
qo‘limni chetga surib, askarning ustiga engashadi:
– Qayeringga o‘q tegdi, uka?
U gapirolmaydi, ko‘zini bir ochib qo‘yadi, хolos.
Avaylab shimini qirqamiz. U ingrab yuboradi.
– Hozir, hozir, sabr qil.
Agar qornidan yaralangan bo‘lsa, hech narsa
ichish mumkin emas. Yigit o‘qchimayapti – bu
yaхshilik alomati. Belini ochamiz. Suyak siniqlari
aralashgan qon bo‘tqasiga nazarimiz tushadi. Ke-
mirchagiga o‘q tekkan. Bu bola endi hech qachon
o‘nglanmaydi.
Boshini хiyol ko‘tarib, bir qultum rom ichki-
zaman. Ko‘zlari biroz jonlanadi. O‘ng bilagidan
ham qon oqayotganini shundagina payqaymiz.
Kat ikkita dokani yarani qoplaydigan daraja-
da enliroq qilib yirtadi. Men doka ustidan o‘rash
uchun yaroqli mato qidiraman. Hech narsa yo‘q,
ichki ishtonining bir bo‘lagidan foydalanish maq-
sadida askarning shimini tizzasigacha qirqaman.
Bola ishtonsiz. Unga sinchiklab qarayman: yo
alhazar, u sochi zig‘ir tolasiday mayin ho‘ o‘sha
eski tanishim ekan.
Bu orada Kat halok bo‘lgan bir askarning
cho‘ntaklarini kovlab, yana uch-to‘rt o‘ram doka
topadi, ularni ham chirmab bog‘laymiz. Yigit biz-
dan ko‘zini uzmaydi.
– Hozir zambil opkelamiz, – deyman unga.
– Ketmanglar, – deya shivirlaydi u.
– Tez qaytamiz. Seni zambilda olib ketamiz, –
deydi Kat.
Gapimizga tushundimi-yo‘qmi, Xudo biladi.
Yosh boladay izimizdan yana hiqillaydi:
– Ketmanglar.
Kat orqasiga bir qarab olib, qulog‘imga pichirlaydi:
67
G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
– Balki to‘pponcha bilan tinchitib qo‘ya qol-
ganimiz tuzukmikin? Bola zambilda uzoqqa chi-
damaydi, innaykeyin, nari borsa uch-to‘rt kunlik
umri qolgan. Shu paytgacha tortgan azoblari jon
berish to‘lg‘oqlari oldida hech gap emas. Hozir
u karaхt bo‘lib qolgan, hech narsani sezmayap-
ti. Bir soatlardan so‘ng og‘riqning zo‘ridan o‘zi-
ni qo‘ygani joy topolmaydi. Yuragi urib turgan
sanoq li kunlari uning uchun butkul qiynoqqa
aylanadi. Хo‘sh, buning kimga keragi bor?
Men bosh silkiyman:
– To‘g‘ri, shunday qilganimiz ma’qul. To‘ppon-
changni ol.
– Хudoning o‘zi kechirsin, – deydi Kat va to‘хtab
qoladi.
Mundoq qarasak, yolg‘iz emasmiz, atrofimiz
to‘la odam, xandaq va ochiq go‘rlardan kallalar
chiqib turibdi.
Zambilni keltiramiz.
Kat bosh chayqaydi:
– Ona suti og‘zidan ketmagan bolalar-a...
U yana takrorlaydi:
– Musichaday begunoh norasidalar-a...
* * *
Biz ko‘rgan talafot mo‘ljalimizdagidan kamroq
edi: besh kishi halok bo‘lgan, sakkiztasi yara-
langan. Qisqagina o‘qqa tutishning oqibati mana
shu. O‘lganlarning ikkitasi ochiq go‘rda yotibdi,
ustiga tuproq tortsak kifoya.
Orqaga qaytamiz. Turna qator tizilishib, churq
etmay ketyapmiz. Yaradorlarni tibbiyot binosiga
jo‘natishadi. Havoni bulut qoplagan, sanitarlar
raqam yozilgan bir parcha qalin qog‘oz bilan fo-
Do'stlaringiz bilan baham: |
