Tormoz tizimlarining tasnifi va tuzilishi Tasnif

Aim.uz

Tormoz tizimlarining tasnifi va tuzilishi


Tasnif. Har qanday avtomobilning tormoz tizimi soz bo'lsagina, uni ishlatishga ruxsat etiladi. Avtomobillarda tormoz tizimi - avtomobilni sekinlatish, to'xtatish va to'xtagan joyda tutib turish uchun kerak bo'ladi.
Tormozlash kuchi g'ildirak bilan yo'l orasida, g'ildirakning aylanishiga qarshi yo'nalishda hosil bo'ladi. G'ildirakdagi tormozlash kuchining maksimal qiymati tormozlash kuchini hosil qiluvchi mcxanizm imkoniyatlariga, g'ildirakka tushayotgan yuklanishlarga va yo'l bilan Ilashish koeffitsiyentiga bog'hq bo'ladi.
Tormozlash kuchini bclgilovchi barcha shartlar tcng bo'lganda, tormoz tizimining samaradorligi birinchi navbatda avtomobilning tormozlanishini amalga oshiruvchi mexanizmlarning konstruksiyasiga bog'liqdir.
Zamonaviy avtomobillarda harakatlanish xavfsizhgini ta'minlash maqsadida, turlicha vazifalarni bajaruvchi bir necha tormoz tizimi o'rnatiladi. Shu belgilarga qarab tormoz tizimlari ishchi, ehtiyot, to'xtab turish va yordamchi tizimlarga bo"linadi.
Ishchi tormoz tizimi- avtomobilning barcha harakatlanish rcjimlarida uning tezligini to'xtatgunga qadar pasaytirish uchun ishlatiladi. U tormoz pcdalini haydovchi oyog'i bilan bosgandagi kuch ta’sirida ishga tushadi. Ishchi tormoz tizimi boshqa tormoz tizimlariga qaraganda eng katta samaradorlikka ega.
Ehtiyot iormoz tizimi -ishchi tormoz tizimi ishlamay qolganda avtomobilni to'xtalish uchun mo'ljallangan. Uning avtomobilni tormozlashga ko'rsatadigan ta'siri ishchi tizimga qaraganda kamroq bo'ladi. Ehtiyot tizim vazifasini ko'pincha ishchi tormoz tizimining buzilmagan qismi yoki to'xtab turish tizimi bajarishi mumkin.
To'xtab turish tormoz tizimi - avtomobilni o'z-o'zidan yurib ketishini (masalan. qiyaliklarda) bartaraf etish maqsadida, uni to'xtab turgan joyida ushlab turish uchun xizmat qiladi. To'xtab turish tormoz tizimi haydovchi qo'li bilan qo'l tormozining richagi orqali boshqariladi.
Yordamchi tormoz tizimi - uzoq davom etadigan tormozlashda ishchi tormoz tizimiga tushadigan yuklanishlami kamaytirish maqsadida, og'ir yuk ko'taruvchi avtomobillarda (MA3, KpA3. KaMA3) tormoz-sekinlatgich ko’rinishida ishlatiladi (masalan, tog'lik yoki tepalik joylardan uzoq vaqt pastga tushishda).
Tormoz tizimining tuzilishi. Tormoz tizimi umumiy ko'rinishda tormoz mexanizmlaridan va ularning yuritmalaridan tashkil topgan (121-chizma). Tormoz mexanizmlari tizim ishlagan paytda g'ildiraklarning aylanishiga to'sqinlik qiladi, natijada, g'ildiraklar bilan yo'l orasida avtomobilni to'xtatuvchi tormozlash kuchi hosil bo'ladi. Tormoz mexa­nizmlari (2) bevosita avtomobilning oldingi va orqa g'ildiraklariga joylashtiriladi,

121-chizma. Tormoz tizimining shakli.

Tormoz yuritmasi kuchni haydovchi oyog'idan tormoz mexanizmlariga uzatadi. U asosiy tormoz silindri (5) va tormoz pedali (4), gidrovakuumli kuchaytirgich (1) hamda ularni tutashtiruvchi, ichiga suyuqlik to'ldirilgan naychalardan (trubkalardan) (3) iborat.

Tormoz tizimi quyidagi tartibda ishlaydi: tormoz pedali bosilganda, asosiy silindr porsheni suyuqlikni itaradi va suyuqlik g'ildirak tormoz mexanizmlariga oqib boradi. Suyuqlik amalda siqilmaganligi bois, trubkalardan oqib borib bosim kuchini tormoz mexanizmlariga uzatadi. Tormoz mexanizmlari bu kuchni g'ildiraklarning aylanish qarshiligiga o'zgartirib beradi va tormozlanish sodir bo'ladi. Agar tomioz pedali qo'yib yuborilsa, suyuqlik asosiy tormoz silindriga qaytadi va g'ildirak tormozlanishdan ozod bo'ladi. Gidrovakuumli kuchaytirgich tormoz tizimini boshqarishni yengillashtiradi, chunki u g'ildirak tormoz mexanizmlariga uzatiladigan qo'shimcha kuchni hosil qiladi. Avtomobillar tormoz tizimining ishonchliligini oshirish uchun yuritmada tormoz tizimi qisman ishlamay qolgan paytda yuritmaning ishga yaroqliligini saqlab qolishga imkon beruvchi turlicha qurilmalar ishlatiladi. GA3-24 "Bolga" avtomobilida xuddi shu maqsadda ajratkich qo'llaniladi. Bu ajralkich tormozlash chog'ida tizimda nosozlik yuzaga kelganda, yurilmadagi shu nosoz qismni avtomatik ravishda uzib qo'yadi.
Tormoz tizimining ko'rib chiqilgan ishlash prinsipi gidravlik yuritmaga ega bo'lgan tormoz tizimining asosiy elementlarining o'zaro tasirlashuvini tasavvur etishga imkon beradi. Agarda tormoz tizimining yuritmasida siqilgan havo ishlatilsa, u holda bunday yuritma pnevmatik yuritma deb, bordi-yu bikr (qattiq) tortqilar yoki metall tross ishlatilsa mexanik yuritma deb ataladi. Bu yuritmalarning ishlash prinsipi gidroyuritmadan tubdan farq qiladi.
Tayanch iboralar: sekinlashtirish, to’xtatish, to’xtatib turish, tormozlash kuchi, ilashish koeffitsenti, ishchi, ehtiyot, to’xtab turish, yordamchi, tormoz mexanizmlari, tormoz yuritmalari, tormoz suyuqligi, gidravlik tormoz, pnevmatik yuritma, mexanik yuritma.
NAZORAT SAVOLLARI.
1. Tormoz tizimining vazifasini ayting.
2. Qanday tormoz tizimlarini bilasiz?
3. Tormoz tizimining tuzilishini ayting.
4. Ishlash prinsipiga ko’ra tormoz tizimining turlarini ayting.

Aim.uz