Топономика ҳақида тушунча ва унинг турлари

Куня, кунят - киши исмлари таркибида абу (бу) -"отаси", ибн (бин) - "ўғли", умм "онаси", бинт - "қизи" шаклларида келадиган ва географик номлар таркибида учрайдиган олд кўшимчалар. Абу билан келган исм шахснинг отаси эканлигини (Абу Али "Алининг отаси"), ибн билан келган исм эса шахснинг ўғли эканлигини билдиради (Ибн Довуд "Довуднинг ўғли"). Куня баъзан шахснинг ўғли ёки қизи исми билан келади, баъзан эса бирон нарсага эгалик. қилиш маъносини билдиради: Абулхайр "хайрли"; уммул-хабоис "касофатлар бошчиси" - май, ичкилик, ибн иззат-ҳурматни ифодалаш учун ҳам ишлатилади: Ибн Баттута. Куня шажарада шахснинг авлод-аждодларини санаб кўрсатишда айниқса қўл келади: Абул Аббос Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Касир ал-Фарғоний.
Топономика икки объектдан: микро ва макро топонимлардан иборат бўлиб, объектларни, макротопонимика эса атоқли отлар, яъни йирик объектларнинг номларини англатади.
Ҳозирги вақтда топонимика фақат ката ва йирик объектларнинг: тоғлар, ўрмонлар, водийлар, воҳалар, объектларнинг- маҳаллалар, даралар, жарликлар, анхорлар, ариқлар ва кўлларнинг номларини ҳам ўрганмоқда. Яна қисқача таърифласак:
М а к р о т о п о н и м - маълум ва машҳур бўлган йирик табиий географик объектнинг атоқли оти; материклар, қитъалар, океанлар, энг капа текисликлар, тоғлар, табиий географик ўлкалар номлари: Африка, Европа, Турон пастгекислиги, Помир.
М и к р о т о п о н и м - теварак-атрофда яшайдиган бир гуруҳ кишиларгагина маълум бўлган қугтуқлар, жарликлар, қўрғонтепалар, томорқалар, боғлар: кўприклар, қўтонлар, булоқлар каби кичик объектларнинг атокли отлари.
Ме т а т е з а – лотин тилидан метатесис жой алмаштириш сўзидаги товушларнинг ўрин алмашиши (бешоғоч-Бечоғош, Сайрам-Сарём).
М е т а ф а р а (грркча «кўчириш») сўзининг кўчма маънода ишлатилиши (туятош-катта қоя, Мингбулоқ-кўп булоқ), этак-дарёнинг, тоғининг, сойнинг ёки одамнинг этаги, бурун-одамники, қайиқники ва бошқалар.
М е т о н и м и я (грекча-«қайта ном қўйиш..») – топонимикада жой номининг қўшни объект номига ўтиши, масалан, дарё номининг щаҳар номига ўтиши, масалан, дарё номининг шаҳар номига айланиши (зарафшон дарёси –Зарафшон шахри, Чирчиқ дарёси – Чирчиқ шаҳри), дарёси номининг тоғ номига кўчиши (Кўусув дарёси, Кўксув тизмаси, Вахш дарёси – Вахш тизмаси), Ўзбекистонда метонимия ҳодисаси жуда кенг тарқалган.
Нисба - тахаллуснинг бир тури: кишининг тўғилган жойи, ватани номини ўзига "фамилия" қилиб олиши: Андижоний, Самарқандий, ат-Термизий, Фарғоний, Хоразмий. Нисбалар кейинчалнк топонимларга айланиб кетган.