Topografiyalíq anatomiya páni boyínsha oqíw metodikalíq-kompleks

10 -Ámeliy Shınıǵıw: TOQÍMALARDÍ BIRIKTIRIW NÁM XIRURGIYALIQ TIGIW TEXNIKASÍ
Sabaqtıń maqseti. Studentlerge Operaciya juwmaǵında toqımalardı birlestiriwde xirurgiya hám arnawlı tigisler qoyıw, olardı túrleri hám qollaw usılların úyretiw.
Úskene hám ásbap -úskeneler. Ólgen hám tiri haywanlar hám olardıń fiksatciya qılıw ushın stanoklar, operatsion stollar, jumsaq hám qattı toqımalardı ajıratıw ushın xirurgiya ásbap -úskeneleri, Awırıwsızlandırıwshı dári ónimleri, 3% yodning spirt degi eritpesi, tigiw materialları hám taǵı basqa.
Sabaqtıń ótiliw usılı. Studentler ólik ıyt hám basqa haywanlarda jumsaq hám qattı toqımalardı kesiw, ajıratıw usılların, teri, fasciya hám muskul qatlamların biriktiriw, tıgıw usılların úyreniledi. Tema ózlestirilgach, tiri haywanlarda ózlestirilgen usıllar bekkemlenedi.
Studentler tárepinen orınlanǵan jumıslar oqıtıwshı tárepinen qadaǵalaw etiledi hám bahalanadı. Studentler gruppalarǵa ajıratılıp hár bir gruppa ǵárezsiz Operaciya etiwi ushın xirurg, xirurg járdemshisi, assistent, Operaciya maydanshasın tayarlawshı, Awırıwsızlandırıwshı hám fiksatorlar tayınlanadı. Operaciya sheńberin tayarlaw, qoldı zıyansizlentiriw, awırıwsızlandırıw, toqımalardı kesiw, qan aǵımın toqtatıw hám toqımalardı tıgıw, hár túrlı usıllardan paydalanıp atqarıladı. Bunda studentler ózleriniń bilimlerin, ótilgen shınıǵıwların qaytaldan bekkemleydiler.
Oqıtıwshı ótilgen temaǵa juwmaq jasap, studentlerdiń atqarǵan jumısın hám ózlestirilishini bahalaydı.
Toqımalardı biriktiriw usılları
Túyin túrleri. Xirurgiya ámeliyatında tiykarınan tuwrı (morskim) hám xirurgiya túyinler kóbinese isletiledi. Qıysıq (hayallardıki) tigis xirurgiyada isletilmaydi.
Toqımalardı birlestiriw qansız hám qanlı usıllarǵa bólinedi. Mısalı, qansız usılına kiredi: jabısıp qalıw hám malham. Onı jaranıńmaydan bólegine jabıwtırıladı. Ámeliyatda kóbinese qanlı tıgıwlar isletiledi, qaysı bir teri, bulshıq et, fasciya hám arnawlı belgilengen baxiyalarga (ishek, shemirshek, nerv, tamırlarǵa tiyisli) bólinedi.
Teriler tigisi. Bólek-bólek yamasa uzlukli tigis tugish ámeliyatda kóp tarqalǵan. Bunı orınlaw ushın kalta sabaq (uzınasi 20 -25 sm) qollanıladı. Aldın jaranıńorta bóleginen, keyin shetlerinen tıgıwdı baslaydı, bitguncha tikadi, hár bir ótkerilgen baxiya tuwrı (morskim) túyin menen baylanısadı, payda bolǵan túyin jaranıńtikilgan labiga emes biqiniga jaylastırıladı.
Valikli tigis. Deneniń qandayda bólegine ótkerilgen tigis keleshekte teriniń tartılıwı áqibetinde onı kesilisik múmkin. Bunıń aldın alıw ushın jaranıń teri kesilgen ishinen jup jipti ótkerip, keyin arasına (óz-ara) siyledan jasalǵan doǵalaq dastıq formasındaǵı tampon kirgiziladi hám jipti bos tárepinen tartıp túyip taslanadı.
Valikli tigis hám baylam. Jaranıńeki shetsidan doǵalaq dastıqlı tigis ótkerilgennen keyin, onıń ústine taza salfetka jawıp baylanısadı. Bul usıl veterinariya ámeliyatında keń tarqalǵan. Kóbinese bul usıldı iri mallardıń yarasini tańıw sıylesi menen baylaw múmkin bolmaǵan táǵdirdagina isletiw múmkin.
Sheńberli tigis. Jaranıńeki shetsidan ipli iyne oń tárepten shepke qaray, keyin tesqari tárepke qaray ótkeriledi. Sabaqlardıń erkin úshlerine tuwrı túyin ótkerip baylanısadı. Sol tıgıw usılı arqalı jaranıńerinleri bir-birine jaqınlastırıladı. Tartılıwdı kemeytiriwshi bul baxiya deneniń qandayda málim bóleginde, terinde qanday da kernew qollanıladı, lekin bazi-bip sebeplerge kóre doǵalaq dastıqlı tigisti qollawdıń ılajı bolmaydıden qaladı. Usınıń sebepinen sheńberli tıgıw qollanıladı. Aldın jaranıńjoqarı shetsidan chatib, keyin ekinshi tigisti (bir tastap) birinshisine azmaz odan tómenlewden o'tkziladi.
Jaǵdaylı (situasiyali) baxiya jaranıń erinlerin bir-birine tuwrı hám tegis jabısıp qalıwın támiyinleydi. Eger jaranıńforması qıyındılı (loskutli) bolsa. Ol halda birinshi shatıs qırdıń joqarı múyeshinen baslap, keyingi tigislerdiń eki labini orta bóleginen baslaw kerek. Eger jaranıńerin shetleri anatomiyalıq tesiklerge jaqın jaylasqan bolsa (awız, murın, kóz sańlaqı hám basqalar) birinshi shatıs solardıń cheka bóleginen, keyingileri bolsa jara labining orta bóleginen baslanadı.
Dúzetiwshi (korrekturali) tigis jaranıńqıysıq erinleriniń formasın tuwrılaydı. Mabada jaranıńerinleri ishkerige qaray qayırılǵan bolsa, ol tigiste sabaq jaranıńqırına jaqınlashtirilib ótkerip tiqiladi. Eger jaranıńerinleri sırtqa qayırılǵan bolsa ol waqıtta túyinli tigis ótkeriledi, lekin iyne jaranıńqırınan azmaz uzaqta boladı.