Topografiyalíq anatomiya páni boyínsha oqíw metodikalíq-kompleks

25-Ámeliy shınıǵıw: JÍNÍS HÁM AYÍRÍW AĞZALARÍ ANATOMO-TOPOGRAFIYASÍ, NERVLARDÍ AWÍRÍWSÍZLANDÍRÍW
Sabaq maqseti. Studentler ámeliy shınıǵıw dawamında hár túrlı túrdegi awıl xojalıq haywanlarınıń sidik-jınıslıq shólkemleriniń anatomotopografiyalıq dúzilisin, shegarasın, qan tamır hám nervler Innervaciyasini, hár túrlı túrdegi erkek haywanlardı axtalaw usılların úyreniledi.
Úskene hám ásbap úskeneler. Reńli kesteler, mulyajlar, haywanlar (qaramal, qoy, at yamasa eshak, ıyt, qoyan, pıshıq), 0, 5% novokain eritpesi, Operaciya qılıw ushın qollanılatuǵın xirurgiya ásbap -úskeneleri, baylaw hám tigiw materialları, 3-5% yodning spirt degi eritpesi Zonda, Emeskulyator.
Sabaq ótiliw usılı. Sabaq xirurgiya klinika sida, veterinariya emlew mákanında, oqıw xojalıǵında, gósh kombinatında, qánigelestirilgen fermer xojalıqlarında aparıw shólkemlestiriledi. Sabaq dawamında oqıtıwshı studentlerge joba tiykarında temanı túsintirip beredi. Studentler 4-6 dan etip kishi gruppalarǵa bolınıp, ǵárezsiz túrde oqıtıwshı qadaǵalawı astında qaramal, qoy, ıyt, qoyan yamasa pıshıqta axtalaw usılınıń qandayda-birın orınlasadı.
Anatomo - topografikalıq maǵlıwmatlar.
Chov forması (canalis inquinalis) - qarın sırtqı hám ishki qıysıq muskulınan payda bolǵan voronka formasındaǵı jarıq (ayǵırlarda uzınlıǵı 10 - 12 sm) sırtqı (teri choti), ishki (qarın) tesiklerden (sheńberlerden) ibarat. Birinshi tesiktiń uzınlıǵı ayǵırlarda 12-15 sm, ekinshisiniki 2-4 sm. buǵalarda chov kanalı eń uzın, ayǵırlardı sheńberleri eń keń.
Chov kanalı ishki tárepten qursaq perde menen oralǵan hám ol qın kanalın payda etedi. Ol sırtqı hám ishki qın sheńberlerin payda etedi. Olar chov kanalı sheńberlerine uyqas túsedi.
Qın kanalınan tısqarı, chov kanalında urıqlıqtı kóteriwshi sırtqı muskul, sırtqı uyqı arteriya hám vena, urıqtıń sırtqı nervi hám limfa tamırları jaylasadı.
Urıqlıq qalta - saccus teqticularum, gúyis qaytarıwshı hám bir tuyaqlı haywanlarda sanı arasında, qalǵan haywanlarda arqa tesigi astında jaylasadı. Urıqlıq qalta tómendegilerden dúzilgen: jarg'aq - jup boslıq, urıqlıqtı kóteriwshi jup sırtqı muskuldan hám jup ulıwma qın perdeden.
Jarǵaq - scrotum - tómendegi qatlamlardan shólkemlesken: a) teri, b) muskul - elastik perde - (tunica dortosa), - teri menen tıǵız birlesken tosıq payda etip jarǵaqtı eki boslıqqa bóledi.
v) Yorg'oq fasciyası (fasia quldartonica) - buǵa hám qoshqarda jaqsı rawajlanǵan
g) Ulıwma qın perde (tunica vaginalis communis) - qursaq perdeni dawamı, literal maydanında urıqlıqtı kóteriwshi sırtqı muskul jaylasadı.
d) Urıqlıqtı arnawlı qın perdesi (tunica vaginalis propria) - urıwdon, aslamın hám urıqlıq dizbesheni qorshap turadı, ulıwma qın perde menen shemirshek arqalı birlesedi, ámeliyatda qın payi dep ataladı.
Urıqlıq - testis, (didyniis, s. orchis), sırtqı tárepten arnawlı qın perde menen oralǵan, ol aǵımchil perde menen tıǵız birlesken, odan tribekulalar ajralıp shıǵıp kameralar payda etedi bez kletkalar menen tolǵan olardan spermatozoidlar hám androgen gormonlar islep shiǵarıladı.
Urıqlıq artıĝı - epididynus, gúyis qaytarıwshı haywanlarda urıqlıqtı kadual maydanında jaylasadı, kolganlarda - dorso-lateral. Ol bas, dene hám dumdan to'zilgan. Dumdan Urıq jolı baslanadı.
Urıqlıq sistemashası - (funiculus spermaticus) sırtqı tárepten visseral qursaq perde menen oralǵan onıń dawamı ulıwma qın perde menen oralǵan. Onıń quramına tómendegiler kiredi:
a) ishki Urıq arteriyası (a. seprematica interna) qarın aortadan ajralıp shıǵadı.
b) Urıq jolı arteriyası (a. deferentis) kindik arteriyasınan ajralıp shıǵadı.
v) urıqlıqtı kóteriwshi muskul (m. cremaster intarnus) tegis muskul talshıqlarınan payda bolǵan.
g) urıqlıqtı ishki qamtımı (plexus spermaticus internus) kardinal túyini postganglionar talshıqlarınan payda bolǵan.
d) limfa tamırlar, olardı sanı 18 den 38 ge shekem.
e) Urıq jolı (dustus spermaticus) urıqlıq aslamın quyrıq bólegin dawamı.
Yorg'oqni qan-tamır hám nevrlar menen támiyinleniwi. Urıq hám ántek arteriyalarınan. Urıq nervi, jambas chov, jambas qarın astı nervi.
3. Haywanlar hár qanday jasta axtalanıwı múmkin. Erkek haywanlardı axtalanǵan waqtında tómendegilerge itibar beriw kerek: túri, porodası, maxseti, pisip jetilisiwi hám usılına. Tez pisip jetiletuǵınlar - 1,5-2 jasta, keshleri 3-4 jasta, erkek eshek hám ǵashırlar 3-4 jasta, buǵa, qoshqar, eshki - 5-6 ayda yamasa soyılıwınan 6 - 8 ay aldın, Qozı hám tekeler - 2 - 3 ayda, toraylar - 4 - 8 - 12 hápte, túyeler - 2, 5 - 3 jasta, buǵılar - 10 - 12 ayda, qoyan - 1, 5 - 2, 5 ayda. Axtalawdan aldın úlken haywanlar ash qaldıriladi, ishegin hám quwıǵın bosatıw kerek.