Topografik anatomiya o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi N. H. Shomirzayev

 Traxeya va bosh bronxlar
Traxeya (kekirdak) ko‘krak bo‘limining uzunligi 6-8 sm bo‘lib, tananing
o‘rta chizig‘i bo‘ylab to‘sh suyagining bo‘yinturuq o‘yig‘i (orqada Sh ko‘krak
umurtqasining tepasiga to‘g‘ri keladi) sathida boshlanib, IV yoki V ko‘krak
umurtqasi ro‘parasidagi o‘zining o‘ng va chap asosiy bronxlariga bo‘linish joyi-
gacha boradi. Traxeyaning bu qismi bo‘yindagi kabi kletchatka bilan o‘ralgan, bu
esa uning yon tomonlarga ko‘zg‘alishini ta’minlaydi. Traxeyaga orqa tomondan
qizilo‘ngach yopishib turadi, old tomondan qaralsa, traxeyaning orqasidan
qizilo‘ngachning chap yoni bir oz chiqib turganini ko‘rish mumkin. O‘ng tomon-
da traxeyadan kletchatka qatlami orqali chegaralangan plevraning o‘ng mediasti-
nal varag‘i joylashgan. O‘ng bronxning joyida uning orqa devorining yuqori qismi
bo‘ylab toq vena o‘tadi va yuqori kavak venaga quyiladi.
Traxeyaning o‘ng yuzasi bo‘ylab, traxeya atrofidagi kletchatkada o‘ng sayyor
nerv joylashgan. Traxeyaga oldingi tomondan aorta ravog‘i va chap yelka-bosh
venasi, undan ichkariroqda — yelka-bosh arteriya o‘zani taqalib turadi (138-rasm).
Yuqori kavak vena traxeyaning pastki qismidan hamda uning bifurkatsi-
yasidan bir oz oldinroqda va o‘ngroqda joylashgan.
Traxeyadan chapda plevraning chap mediastinal varag‘i bilan qoplangan aorta
ravog‘i, chap umumiy uyqu arteriyasi (a. carotis communis sinister) hamda chap
o‘mrov osti arteriyasi (a. subclavia sinistra) joylashgan.
145-rasm. Botallo yo‘li turlari.

---

212
Chap qaytuvchi xiqildoq nervi (n. laryngeus recurrens sinister), traxeya va
qizilo‘ngachning chap tomonlari orasidagi egatda yotadi.
Asosiy bronxlar (bronchii principales) traxeyaning bo‘linish qismidan
boshlanib, turlicha burchak ostida o‘pkalarning darvozalari tomonga yo‘naladi.
O‘ng asosiy bronx, bronchus principalis dexter diametriga ko‘ra chap bronxdan
kattaroq bo‘lib, uzunligi 2-3 sm cha keladi. U o‘ng tomonga biroz qiyalab pastga
tushadi va deyarli traxeyaning yo‘nalishini davom ettiradi. Shu sababli ham traxeya-
ga tashqaridan tushgan yot jismlar deyarli 70 foiz hollarda o‘ng bronxga tushadi.
Chap asosiy bronx (bronchus principalis sinister) o‘ng bronxga nisbatan
ingichkaroq hamda uzunroq bo‘lib, uzunligi 4,5-6 sm cha keladi. U o‘tmas bur-
chak ostida chap tomonga yo‘naladi.
Ikkala bronxning orqa yuzalariga qizilo‘ngach taqalib turadi, chap bronxga
yana — tushuvchi aorta, o‘pka darvozalari yaqinida esa o‘pkalarning orqa tomon-
lari tegib turadi. Chap bronxning orqasida chap sayyor nerv o‘tadi va
qizilo‘ngachning oldingi yuzasiga yo‘naladi.