Toparlardin’ na’tiyjeligi Reje: Social gruppalar hám olardıń qásiyetleri Gruppani shólkemlestiriw

2-súwret. Jámááttiń qáliplesiw basqıshları

Ishki shólkemlestirilgen ózgerisler

Sırtqı ortalıq

Qáliplestiriw

Krizis

Turaqlılasiw

Rawajlanıw

Quram tabıw

Quram tabıw basqıshı jańa jámááttiń dúziliwi menen baylanıslı. Bul basqıshda maqsetli jol-jobalar beriledi. miynet komandasınıń rásmiy dúzilisi, basqarıw shólkemleri, esabat beriw sistemaları proektlestiriwtiriledi.

Qáliplesiw basqıshı jámáátte rásmiy bolmaǵan kishi gruppalardıń quram tabıwı menen baylanıslı. Bunda sırtqı tásir kúshleri ishki dúmpishler menen almasadı, sonıń menen birge, jámááttiń sociallashuvi qáliplese baslaydı.
Qánigeler jámáátti jipslashtirish ushın (ásirese, onı qáliplestiriw basqıshında) birgelikte ilajlar ótkeriwdi usınıs etediler. Turaqlılashuv basqıshında jámááttiń jetiklik jaǵdayına eriwiladi. Bunda jámááttiń rásmiy bolmaǵan strukturaları shólkemlesken hám iskerlik kórsetip atırǵan boladı, teń salmaqlılıq shártleri belgilengen, jámááttiń social normaları shólkemlesken, jámiyetshilikfikri qarar tapqan boladı. Bunday jámáát jetkilikli dárejede turaqlı, sırtqı tásirinlerge qarsılıq kórsetiwi múmkin.
Gruppalardı (olardı qáliplestiriwshi hám tásir kórsetiwshi kúshlerdi) túsiniw nátiyjeli basqarıwdı jolǵa qoyıw ushın júdá zárúrli bolıp tabıladı.
Ekonomikada gruppa iskerligi onıń natiyjeliligine baylanıslılıǵına bólek pát beriledi.
Gruppa natiyjeliligi delingende gruppanıń maqsetlerin qanshelli úlken nátiyje menen ámelge asırıw dárejesi túsiniledi. Ádetde gruppanıń tiykarǵı shólkemlestirilgen strukturası retinde menejerler gruppaları qabıl etiledi. Olarda gruppa iskerliginiń erkinshegi anaǵurlım sheklengen boladı. Sebebi hár qanday gruppanıń jumıs júrgiziw usılları, jıynalıslar ótkeriw, óz-ara munasábet hám sol sıyaqlı arnawlı bir normaları boladı.
Gruppanıń muǵdar tárepten normaları tuwrısında da túrlishe pikirler bar. Bir tárepden, gruppa qansha úlken bolsa, sonsha túrme-túr bilim hám ilmiy tájriybetalab etiledi. Ekinshi tárepden, úlken gruppa onıń hár bir aǵzasınıń qatnasıwı hám tásir kórsetiwin cheyutab qoyıwı múmkin. Kishi gruppaǵa menejerlik toparı (shama menen jeti kisi) tuwrı keledi. Gruppa aǵzaları sanı artıp barǵan sayın onı kishi gruppalarǵa bolıw ideyası payda boladı. Gruppa jaqsılaw nátiyje beriwi ushın arnawlı bir dárejede tájiriybege ıyelewi kerek. Bunnan tısqarı, gruppaǵa aǵzalar kerek boladı. Olar gruppaoldiga qoyılǵan wazıypalardı atqaradılar. Jaqsı nátiyje beretuǵın gruppa óz aǵzaları wazıypasın anıq belgilep qoyıwı kerek.
Gruppada birdey taypa daǵı kóplegen adamlardıń bolıwı teń salmaqlılıqtıń buziliwina alıp keledi. Gruppa aǵzaları sanı jetkilikli bolmasa tapsırmanı atqarmay qalıw qáwipi tuwıladı. Quramında tez ózgerisler júz bolıp turatuǵın jámáátlerde xızmetkerlerdiń tolıq bolıwı ásirese zárúrli bolıp tabıladı. Talay turaqlı gruppalarda xızmetkerler sanı onsha tolıq bolmawi de múmkin.
Házirgi sharayatlarda personalning úzliksiz tálimin jolǵa qo'ymasdan júdá jedel pátda ózgerip baratırǵan texnologiyalardı óndiriske engiziw, olardan nátiyjeli paydalanıw, jáhán bazarında básekige shıdamlı ónimler isle shıǵarıwdı oyda sawlelendiriw etip bolmaydı. Nátiyjeli iskerlik kórsetip atırǵan kompaniya hám firmalar personalning úzliksiz tálimin shólkemlestiriwde úlken tájiriybege iye esaplanadılar.
Kárxanada personalning úzliksiz tálim sisteması qánigelerdiń jumıs sapası, kásiplik uqıpı ústinen turaqlı qadaǵalawdı ámelge asırıw, olardı pútkil miynet iskerligi dawamında úzliksiz oqıtıw, personalni quramı hám ilmiy tájriybesi tuwrısında maǵlıwmatlar bankin jaratıw, olardı xızmet wazıypalarında qózǵaw hám ósiriw, oqıwuslubiy materiallar bankin jaratıw hám odan paydalanıw imkaniyatın beredi.
Bul sistemada oqıtıw kárxana daǵı ámeldegi tiykarǵı kásipler hám qánigelikler dizimine muwapıq ámelge asıriladı. Onıń ushın kompaniya hám firmalarda iskerlik túrleri hám oqıtıw múddeti belgilengen gruppalar qáliplestiredi. Hár bir gruppa ushın jumıs jayları pasportı, oqıw programmaları, oqıw -stilistik qóllanbalar, lekciyalar, avtomatlastırılgan oqıtıw sistemalarınan ibarat óz oqıtıw kompleksi (bilimler negizi) jaratıladı. Barlıq qánigelikler boyınsha bunday oqıtıw jıynaqları oqıw -stilistik qóllanbalar, lekciyalar, avtomatlastırılgan oqıtıw sistemaları fondın quraydı.
Personalning úzliksiz tálimi kompaniya hám firmalardıń ózinde de, oqıw oraylarında da ámelge asırılıwı, úzliksiz tálimde xızmetkerler óz-ózlerin oqıtıw usılınan da paydalanıwları múmkin. Tastıyıqlanǵan oqıw programmalarına muwapıq ótkeriletuǵın úzliksiz oqıtıw kárxana qánigeleri qánigelikleri ushın bilimlerdi jetilistiriw jobalarında sáwlelendiriledi.
Usı joba xızmetkerdiń jumısqa qabıl etilgen waqtından baslap, onıń pútkil miynet iskerligi dáwirin óz ishine aladı.
Qánigelerdi zamanagóy shınıǵıw ótkeriwshiler (trenajyorlar ) den paydalanǵan halda tayarlaw olardı teoriyalıq hám ámeliy tárepten oqıtıwda jańa stilistik múmkinshilikler jaratadı. Bul oqıw procesi natiyjeliligin sezilerli dárejede asıradı. Tayarlıqtıń bunday ámeldegi barlıq múmkinshiliklerinen qánigeler iskerligi (olar xızmetleri shártleri) ga anıqtalablarni izertlew arqalıǵana paydalanıw múmkin. Jumısshı hám qánigeler jumıs jayların pasportlastırıw áne sol maqsetke xızmet etedi. Personal bilimi, kónlikpeleri, uqıpına talaplar úzliksiz tálim sistemasınıń tiykarǵı hújjeti esaplanıp, oqıtıw oǵan tiykarlanǵan halda shólkemlestiriledi.
Personalni úzliksiz oqıtıw jolǵa qoyılǵan kompaniya hám firmalarda jumıs jayı pasportı ádetde tómendegilerdi óz ishine aladı (8. 6 -súwret):
- xızmetker haqqında maǵlıwmatlar ;
- xızmetkerning jumıs tájiriybesi;
- xızmetkerdiń kásiplik bilimi;
- xızmetkerdiń kásiplik uqıpı ;
- jeke sapalar ;
- shaxs psixologiyasi;
- salamatlıq hám ıskerlik;
- ilmiy tájriybe dárejesi;
- xızmet kar'yerasi;
- qızıǵıwshılıqı (xobbi);
- xızmetkerdiń jeke kemshilikleri;
- miynettiń dúziliwi;
- miynetgahaqto'lash;
- social naǵıymetler;
- social kepillikler.
Ilimiy tiykarda dúzilgen jumıs jayı pasportı xızmetkerlerdi tańlaw, jay-jayına qoyıw, olardı rawajlandırıw wazıypaların sheshiwde normativ hújjet wazıypasın oteydi.
Jaqsı xızmetkerler, ádetde, oqıw, bilimlerdi jetilistiriwdi, sapa tárepinen jańa wazıypalardı sheshiwdi qáleydilar. Biraq eń aktiv xızmetkerler de bunı qanday ámelge asırıwdı bárháma da bilavermaydilar. Aqıbette olardıń umtılıwları ámelge shıqpaydı, bul bolsa islep shıǵarıw natiyjeliligine unamsız tásirin turpayıatmay qalmaydı. Bul júz bermasligi ushın kárxana hám shólkemlerdiń kadrlar xızmeti óndiristiń ámeldegi hám keleshektegi iskerligi kórsetkishlerine tiykarlanǵan halda óz xızmetkerlerin tayarlaw hám rawajlandırıw jobaların islep shıǵıwları, bul jobalar atqarılıwın úzliksiz qadaǵalaw etip barıwları kerek.
Kárxanada personalni úzliksiz oqıtıw tájiriybesine tayanǵan halda onıń tómendegi principlerıni ajıratıp kórsetiw múmkin:
- oqıtıwdı ulıwma islep shıǵarıw hám kadrlar wazıypaları menen ajıralmas
baǵlıqlıǵın támiyinlew;
- oqıtıw programmaların gruppalarlar hám qánigeliklerge muwapıq túrde
individuallastırıw ;
- programmalar stilistikasin júdá puqtalastırıw ;
- oqıtıwdıń aktiv usıllarınan keń qollanıw hám oqıtıw múddetlerin kemeytiw;
- qánigelestirilgen bilimlerdi jetilistiriw orayları tarmaǵın jaratıw ;
- bilimler, kónlikpeler, uqıpǵa oqıtıwda bul bilim hám kónlikpelerdi
baslıqtan xızmetkerge hám de xızmetkerler ortasında bir-birlerine uzatıwlarına erisiw.
Personalni úzliksiz oqıtıw mazmun, temaları, mazmunı hár bir kárxana hám shólkem iskerlik túri qánigelikler, gruppalar quramı hám taǵı basqalarǵa muwapıq usılında qıylı bolıwı tábiy. Áyne waqıtta, búgingi kún talaplarınan kelip chiqkan halda úzliksiz tálimnen tómendegi máseleler orın alıwı maqsetke muwapıq esaplanadı :
- bazar ekonomikası tiykarları ;
- xojalıq huqıqı ;
- shártnama tiykarında iskerlik aparıw ;
- personalni basqarıw ;
- menejment;
- marketing;
- basqarıw psixologiyasi hám ijtimoii psixologiya tiykarları ;
- informaciya támiynatı ;
- miynet nızamchiligi hám mıynet haqı tólew sisteması ;
- qánige jumıs jayına ergonomik studentler;
- qawipsizlik texnikası hám miynet qorǵalıwın shólkemlestiriw.