Tojikiston transporti, tashqi iqtisodiy aloqalari, iqtisodiy rayonlari Reja

Tog’li Badaxshon muxtor Respublikasi hududidagi abadiy qor va muzliklardan MODning 170 ta daryosi hosil bo’ladi. Ularning umumiy uzunligi 5 ming km. dan ortiq, energetik quvvati esa 13 mln, kvt. Bittagina Sarez ko’lining o’zi yiliga 250 ming kvt. elektroenergiya berishi mumkin. Foydali qazilmalaridan oltin, ko’mir, slyuda, tog’ xrustali ko’p uchraydi.
Pomirning tabiati geograf va sayyox olimlar tomonidan chuqur o’rganilgan. Proressor X. Hesanovnihg yozishiga qaraganda, Pomirdagi Fedchenko nomi bilan yuritiladigan eng katta muzlik dastlab vatandoshimiz Abu Rayhon Beruniy tomonidan ilmiy tadqiq qilingan. O’tgan asrda Rossiyaning markaziy qismidan kelgan zoolog N. A. Seversov, geolog I. V. Mushketov, geograf V. F. Oshanin bu o’lkada kompleks tadqiqotlar qilishdi. V. F. Oshanin eng katta tog’-vodiy muzligiga Fedchenko nomini berdi. XX asrning boshi va 1930 yillarga kelib, Pomir O`rta Osiyo universitetining olimlari N. L. Korjenevskiy, P. L. Baranov va I. L. Raykovalar tomonidan chuqur tadqiq qilindi. N. L. Korjenevskiy Pomirda Petr I tizmasini ochdi, I. A. Raykova boshqargan ekspeditsiya ishtirokchilari Pomir biologik stansiyasini va Xorog shahrida botanika bog’ini barpo qildilar.
G’arbiy Pomirning qishloq xo’jaligi o’zgacha rivojlanish va yo’nalishda. Uning baland vodiylarida tezpishar vegetatsiya muddati qisqa bo’lgan bug’doy, arpa, mosh, kartoshka navlari ekiladi. Pomirda dehqonchilik qilinadigan zonaning balandlikdagi chegarasi 3500 metrgacha boradi. G’arbiy Pomirda bog’dorchilik: o’rik, olma, shaftoli, nok, gilos mevalari yetishtirish yo’lga qo’yilgan.
Pomirliklar yaylov chorvachiligi bilan mashg’ul. Garbiy Pomirda hisori va darvoz zotli, sharqiy Pomirda qirg’iz zotli dumbali qo’ylar ko’p boqiladi. Sog’in sigirlar faqat tog’ vodiylarida boqiladi.
Sharqiy Pomir ham baland tog’lar o’lkasi. Uning baland tog’li vodiylarida yashovchi qirg’izlar asosan chorva mollari boqish bilan shug’ullanadi va chorvachilik bilan kun kechiradi. Uning tog’ va yassi tog’lari o’rtacha 3500-4500 metr balandlikka ega. Iqlimi sovuq, quruq va keskin kontinental. Yoz qisqa va salqin, qish uzoq davom etadi va o’ta sovuq. Uning vodiylarida ham havo haroratiling yillik o’rtacha ko’rsatkichi 1,5-5,5 darajaga teng, yozda +11 daraja.
Sharqiy Pomirning Tojikiston iqtisodiyotidagi hozirgi mavqei ko’zga chalinmas darajadadir. Unda asosan qirg’izlar yashaydi Region xalq xo’jaligida chorvachilik tuzuk rivojlangan xolos. Chorva mollaridan yak (qo’tos, arxar, dumbali qizg’iz qo’yi va echki ko’p boqiladi. Bu regionda ayniqsa Markaziy Osiyoning eng go’zal hayvoni arxar ko’p boqiladi. U yilqidan kichikroq shoxli hayvon. Yak ham region uchun tipik hayvon. U yirik bo’ladi. Baland tog’ havosiga moslashgan bu hayvonning o’zi uzoq-uzoqlarda o’tlaydi, kechga yaqin esa bolasini emizish uchun o’zi keladi. Sharqiy Pomirda maxsus yakchilik davlat xo’jaligi bor. Yak go’sht, sut, jun, teri ishlab chiqarish uchun boqiladi.