Tog‘ jinslarini rotorli ekskavtorlar yordamida qazib olish. Reja

10.2. Rasm. Rotorli ekskavatorning ishchi parametrlari.

Rotorli ekskavatorlarning unumdorligida tog’ jinsini qazib olish muhim rol o’ynaydi. Rotorli g’ildirak gorizontal tekislikda strelani siljitganida qalinligi 0,3–0,5 m va balandligi 0,4-0,7d bo’lgan tog’ jinsini qirqib oladi.

frontal yon tomonlama (torstoviy)
10.3. Rasm. Rotorli ekskavatorning zaboylari.


Tog’ jinslarini zanjirli ekskavatorlar bilan qazib olish.
Tog’ jinslariga uzluksiz ta’sir ko’rsatib qazib oluvchi mashinalardan yana biri – bu ko’p cho’michli zanjirli ekskavatordir. Bu turdagi mashinalarda ishchi organnnig ishlash prinstipi – shundan iboratki, pog’ona ustida cho’michlar haraktlanganda, har qaysi cho’mich ma’lum qalinlikda tosh bo’laklarini qirqib oladi va cho’michni to’lg’azadi. Yuqorigi baraban egilganida, cho’michdagi tog’ jinslari bunkerga bo’shaydi va erdan vagon konveyrga kelib tushadi.


10.4 Rasm. Zanjirli ekskavatorning umumiy ko’rinishi.

Ko’p cho’michli ekskavatorlar – pastdan, yuqoridan yoki pastdan va yuqoridan cho’michlovchi konstrukstiyalarda ishlab chiqariladi. Pastdan cho’michlovchi ekskavatorlar konda ochish ishlarini olib borish va foydali qazilmani qazib olishda qo’llaniladi. Yuqoridan cho’michlovchi ekskavatorlar temir yo’l transporti bilan birgalikda ochish ishlarini olib borishda qo’llaniladi. Ko’p cho’michli ekskavatorlarning asosiy parametrlari: l_ch - cho’michlash chuqurligi, N_ch - cho’michlash balandligi va l - bo’shatish konsoli uzunligidan iboratdir.

10.5. Rasm. Zanjirli ekskavatorning tuzilish sxemasi.
1 – cho’mich; 2 – cho’mich ramasi; 3 – zanjirning o’tqazuvchi yo’lduzchasi; 4 – qabul qiluvchi nov; 5 – pastki rama; 6 – ag’darma konsoli; 7 – markaziy kolonna; 8 – ag’darma konsolini ushlab turuvchi strela; 9 – tog’ jinsini yig’ib oluvchi rotor g’ildiragi; 10 – cho’mich ramasini ushlab turuvchi.

Ko’p cho’michli zanjirli ekskavatorlar bilan qazib olish texnologiyasi karyerdagi kon texnik sharoit va qo’llaniladigan transport turi bilan bog’liq. Tog’ jinslarini pog’ona qiyaligidan yoki orqa tarafdan qazib olish mumkin.

Temir yo’l izda yuruvchi barcha ekskavatorlar – pog’ona qiyaligida qazib olayotganda ish fronti bo’ylab harakatlanadi va bunda ikki xil sxema qo’llanilishi mumkin:

1. 
   Ekskavator 10-15 sm qatlamni (yumshoq tog’ jinslarida) qirqib borish bilan birga, maxsus o’rnatilgan yo’lga siljituvchi yordamida yangi joyga siljiydi va stikl takrorlanadi. Bu sxemada – cho’mich pog’ona qiyaligini butun uzunligi bo’yicha qatlamni qirqadi va ekskavatorning yuqori unumdorligini ta’minlaydi.
   
2. 
   Цikl boshida – ekskavator qazishga mo’ljallangan uchastkadan tekislovchi zveno uzunligiga teng bo’lgan masofa turadi. Front bo’ylab oldinga va orqaga harakatlanib, xar safar cho’michni qirqib olinishi kerak bo’lgan qatlam qalinligida tushiradi. Bunda pog’onaning ostki qismida uchburchak ko’rinishida qazilmay qolgan joy hosil bo’ladi va u keyinchalik tekislovchi zveno tomonidan qazib olinadi.
   

Gusenistali yuradigan ekskavatorlar pog’ona qiyaligida ham, orqadan kirib ham tog’ jinslarini ekskavastiyalashi mumkin. Qazib olinadigan pog’onaning balandligi ekskavatorning konstrukstiyasi bilan aniqlanib, texnik xarakteristikasida cho’michlash chuqurligi va balandligi ko’rsatilgan bo’ladi. Xozirgi zamon ekskavatorlari uchun bu raqamlar – 12 m dan 33 m gacha etadi.
Ekskavatorlarning ishlash rejimi to’laligicha avtomatizastiyalashtirilgan va ularning yuqori unumdorlik bilan ishlashini ta’minlaydi. Ko’p cho’michli zanjirli ekskavatorlar cho’mich tishlarining kesish kuchi kam bo’lgani uchun, asosan yumshoq tog’ jinslarida, ko’mir, fosfatlar, boksitlarni qazib olishda qo’llaniladi.