11-BOB. DVIGATELLARNING UCHQUN BILAN 0 ‘T
OLDIRISH TIZIMI
Elektr uchquni yordamida dvigatelning
yondirib yuborish
tizimining vazifasi (keyinchalik “yondirish” tizimi, deb ataymiz)
silindming ichidagi ishchi aralashmani ishonchli va belgilangan
vaqtda yondirib yuborish bilan dvigatellami yurgizib yuborish va
boshqa rejimlarda ishlashini ta’minlashdir.
Bu uslub faqat uchqun yordamida alangalanadigan dvigatellarda
qoilaniladi.
Uchqun silindr ichidagi katta bosim ostida silindrlar kallagiga
o‘matilgan
chaqmoqlami ikkita, bir-biri bilan izolyatsiya qilingan
elektrodlari orasida katta miqdordagi kuchlanish ostida paydo
boiadi. Bu kuchlanish 16...20kV atrofida boiadi.
Avtotraktor dvigatellarida energiya manbayi boiib,
gene-
ratorlar, akkumulyator batareyasi hisoblanadi. Akkumulyator
batareyasi yurayotgan va tinch turgan paytida ham elektr energiyasi
bilan iste’molchilami ta’minlab turadi.
Uchqun energiyasi quwatining ko‘p boiishligiga elektrodlar
orasidagi masofa, elektrodlaming shakli va silindming ichidagi
harorat
va bosimga, aralashmaning tarkibiga ko‘p jihatdan bogiiq.
Uchqunning kuchi (quwati) silindming ichidagi muhitni teshib o‘ta
olish darajasida boiishi kerak. Silindming ichidagi bosimga,
uchqunning kuchi to‘g‘ri bogiangan.
Shulami hisobga olib elektrodlar orasidagi masofa 0,6...0,9 mm,
tranzistorli tizimda esa 1... 1,2 mm atrofida boiadi.
Dvigatelning quw at va yonilgi samaradorligi, shuningdek
buzilmasdan
va uzoq muddat ishlashiga, ishchi aralashmaning
ishonchli va o‘z vaqtida yondirilishi muhim hisoblanadi.
Ishchi aralashmaning ishonchli yondirilishi esa yondirish tizi
mining tez ishlashiga va chaqmoqning kirlanishga sezgirligi bilan
ham belgilanadi.
Tez va kirlanishga sezgirligini nisbatan pastligi bo‘yicha
kontaktsiz tranzistorli o‘t oldirish usuli afzalroq.
331
Batareyali yondirish tizimida esa tezlik pastroq va kirlanishga
sezgirlik yuqoriroq.
Dvigatel quwatining ko‘p bo‘lishi, yonilg‘i
sarfining kam
bo‘lishi, uchqun berilishini ilgarilanish burchagini to‘g‘ri belgi-
lanishiga bogliq. Bu parametmi doimiy me’yoriy qiymatini ushlab
turishda zamonaviy avtomobillarda moslashuvchi dasturli valning
elektron boshqarish tizimini qo‘llanilishi
muhim ahamiyatga ega
bo‘lib qolgan. Bu dasturda tirsakli valning aylanish chastotasi va
karbyuratordagi aralashma hosil qilish kamerasidagi siyraklanish
doimiy hisobga olinib boriladi. Uning boshqa afzalliklari ko‘p
bo‘lgani uchun ham hozirda bu tizim keng qo‘llanilmoqda.
Yaqin yillargacha ham batareyali o‘t oldirish tizimi keng qo‘l-
lanilib kelinayotgan edi. Bu tizim sodda, o‘rganish va ta’mirlashga
qulay hisoblanadi. Bu
tizimga kiruvchi qurilmalar
ulaming
vazifalari, o‘t oldirishni yangi tizimlarida ham mavjud, lekin
ishlash prinsiplarida farq qiluvchi qurilmalar bilan almashtirilgan.
0 ‘t oldirish tizimlarini quyidagi xillari bor:
-batareyali o‘t oldirish tizimi;
- o‘t oldirishning tiristorli tizimi;
- o‘t oldirishning kontakt-tranzistorli tizimi;
- o‘t oldirishning kontaktsiz tranzistorli tizimi.
Do'stlaringiz bilan baham: