To sh k en t davlat yu ridik in stitu ti

j 
harajatlarida o'z hissasiga yarasha qatnashishga majbur.
I 
FKning  218-moddasida  aytilganidek,  umumiy  ulushli  mulkning  har 
[  qaysi  egasi  o'z  ulushini  boshqa  shaxsga  o'tkazishga  haqli.  Bunda ulushni
203

---

haq  baravariga  ham,  tekinga  ham  birovga  o'tkazish  nazarda  tutiladi. 
Umumiy  mulkning  sheriklari  tashkilot  bo‘lgan  taqdirda,  ular  o ‘z 
ulushlarini  birovga  haq  baravariga  o'tkazadi,  ko'pincha  uni  sotadi. 
Fuqarolar  esa,  o ‘z  ulushlarini  haq  baravariga  ham,  tekinga  ham  birovga 
o ‘tkazishi  chunonchi,  sotishi,  hadya  etishi,  shuningdek  vasiyat  qilib 
qoldirishi mumkin.
Mulkdorlardan biri o ‘z ulushini boshqa shaxsga sotgan vaqtda qolgan 
mulkdorlar  sotilayotgan  ulushni  u  sotilayotgan  narxda  va  boshqa  teng 
shartlarda  sotib  olishda  imtiyozli  huquqiga  egadir.  Kim  oshdi  savdosi 
orqali sotish hollari bundan mustasno (FKning 224-moddasi).
Umumiy mulkdagi ulushni sotuvchi o ‘z ulushini o'zga shaxsga sotish 
niyati  haqida boshqa  mulkdorga  yozma  ravishda  ma’lum  qilib,  ulushning 
narxini  va  uni  sotishning boshqa  shartlarini ko‘rsatishi  shart.  Agar qolgan 
mulkdorlar  imtiyozli  sotib  olish  huquqini  amalga  oshirishdan  voz 
kechsalar  yoki  bu  huquqni  xabar  qilingan  kundan  e’tiboran  ko‘chmas 
mulkka  nisbatan  bir  oy  davomida  boshqa  mol-mulkka  nisbatan  esa-  o ‘n 
kun  davomida  amalga  oshirmasalar,  sotuvchi  o ‘z  ulushini  har  qanday 
shaxsga sotishga haqli bo'ladi.
Davlat,  kooperativ  yoki  boshqa  yuridik  shaxs  uy-joyga  nisbatan 
bo‘lgan umumiy mulk huquqidagi  o'z ulushini  sotgan taqdirda-uy-joyning 
ana  shu  ulushni  sotib  olishda  imtiyozli  huquq  uyning  shu  qismida 
yashovchi  shaxslarga  beriladi,  ular  sotib  olishni  xohlamaganlari  yoki  bu 
huquqni  amalga  oshirmaganlarida  esa  ulushni  sotib  olish  huquqi  umumiy 
mulkning qolgan sheriklariga o'tadi.
Agar ulush  sheriklaming imtiyozli huquqlari buzilib  sotilsa, umumiy 
ulushli mulkning boshqa sherigi sotib oluvchining huquq va majburiyatlari 
o'ziga  о 'tkazilishi  to'g'risida  da’vo  qo'zg'atib,  sudga  murojaat  qilishi 
mumkin.  Ammo bu huquq va majburiyat mulkni  olib-sotishda belgilangan 
narxini  hamda  sotib  olish  bilan  bog'liq  bo'lgan  harajatlami  to'lash  sharti 
bilangina unga o'tkazilishi mumkin.
Agar  mulk  oluvchi  ulushni  sotib  olish  to'g'risida  rozilik  bergan 
bo'lsa-yu,  lekin  u  notarial  idoraga  kelishdan  bosh  tortsa,  notarius 
sotuvchining  tanlashi  bo'yicha  boshqa  shaxs  bilan  shartnomani 
rasmiylashtirish huquqiga ega.
Umumiy  mulk  bo'lgan  uydan  tegishli  ulush  soqit  qilinishida, 
masalan,  sotilishida,  uyga  bo'lgan  ulushlar  real  (natura  shaklida) 
ko'rsatilmay, balki arifmetik ulushlarda belgilanadi. Ammo shu bilan birga 
sotuvchi  foydalanish  uchun  qaysi  kvartira  yoki  xonaning  o'tishini 
ko'rsatishi  mumkin.  Agar  umumiy  ulushli  mulk  bo'lgan  turar  joy 
ishtirokchilari  o'rtasida  uyning  ayrim  xonalaridan  foydalanish  to'g'risida
204

---

oldindan  kelishilgan  bo'lsa,  bunday  kelishish  ham  notarius  tomonidan 
tasdiqlanishi mumkin.
Ulush  sheriklaming  imtiyozli  huquqlari  buzib  sotilgani  holda 
umumiy ulushli mulkka bo'lgan boshqa sherigi sotib oluvchining huquq va 
majburiyatlari  o'ziga  o'tkazilishi  to'g'risida  da’vo  qo'zg'atib,  sudga 
murojaat  qilishi  mumkinligi  to'g'risida  qoidalar  keng  ma’noda  joriy 
qilinmaydi,  chunonchi,  turar-joyni  hadya  va  vasiyat  qilish  hollarida 
qo'llanilmaydi.