To sh k en t davlat yu ridik in stitu ti

Aksiyalar ham boshqa  qimmatli  qog'ozlar  singari  fuqarolar  xususiy 
mulk  huquqining  obyekti  hisoblanadi.  “Aksiyadorlik  jamiyatlari  va 
aksiyadorlaming  huquqlarini  himoya  qilish  to'g'risida”gi  qonunning  24- 
moddasiga  muvofiq,  aksiyalaming  xillari  va  turlari  (toifalari)  bo'yicha 
farqlanadi.  Aksiyalaming  xillari:  egasi  yozilgan,  egasi  yozilmagan. 
Aksiyalaming turlari  (toifalari):  imtiyozli,  oddiy.  Aksiyada ko'rsatilgan va 
jamiyat  aksiyadorlarining  reestriga  kiritilgan  jismoniy  yoki  yuridik 
shaxsgina egasi yozilgan  aksiyaning  sohibi bo'lmish aksiyador deb  e’tirof 
etiladi.  Egasi  yozilmagan  aksiyani  saqlovchi  shu  aksiyaning  egasidir.
68

---

Egasi  yozilmagan  aksiyalar  jamiyat  aksiyalarining  reestriga  kiritilmagan 
holda  boshqa  shaxslarga  mulk  qilib  beriladi.  Oddiy  (odatdagi)  aksiyalar 
ovoz  beruvchi  bo'lib,  ulaming  egalariga  dividendlar  olish,  jamiyatning 
umumiy  yig‘ilishlarida  va jamiyatni  boshqarishda  ishtirok  etish  huquqini 
beradi.  Shuningdek,  mazkur  Qonunning  21.12.2007-yilgi  tahririda  “Oltin 
aksiya”  (24-l-modda)ga  bag'ishlangan  norma  kiritildi.  Unga  ko‘ra,  oltin 
aksiya -  ayrim aksiyadorlik jamiyatlarini boshqarishda davlat ishtirokining 
maxsus  huquqi  bo‘lib,  u  strategik  ahamiyatga  ega  bo‘lgan  davlat 
korxonalari  xususiylashtirilayotganda  yoki  aksiyadorlik  jamiyatlarining 
davlat  aksiya  paketlari  xususiy  mulk  etib  realizatsiya  qilinayotganda 
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Hukumatining  qaroriga  asosan joriy  qilinadi  va 
mamlakatning  iqtisodiy  manfaatlari  himoya  qilinishini  ta’minlaydi.  Shuni 
aytish kerakki,  oltin aksiya qiymatga ega emas, boshqa shaxsga berilmaydi 
hamda  garovga  qo‘yilmaydi,  ustav  fondi  miqdorini  belgiiashda  va 
dividendlami  hisoblashda  inobatga  olinmaydi.  Oltin  aksiya  ustav  fondida 
davlat ulushi bo'lmagan yoki bu ulush yigirma besh foizdan oshmaydigan 
aksiyadorlik  jamiyatlarida  joriy  etilishi  mumkin.  Davlatning  oltin 
aksiyadan 
foydalanish 
tartibi 
0 ‘zbekiston 
Respublikasi 
Vazirlar 
Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Oltin  aksiya  aksiyadorlik  jamiyatining  kuzatuv  kengashi  tarkibiga 
davlat  vakilini  (bundan  buyon  matnda  davlat  vakili  deb  yuritiladi) 
tayinlash  vositasida  realizatsiya  qilinadi.  Davlat  vakili  ushbu  Qonunda 
nazarda  tutilgan  hollarda  tegishli  masalalar  bo'yicha  veto  qo‘yish  huquqi 
bilan  majburiy  tartibda  ishtirok  etadi.  Veto  qo'yish  ushbu  qarorlar  qabul 
qilingan kuni yozma shaklda amalga oshiriladi.
Aksiyalar  -   aksiyadorlik  jamiyatining  ustav  fondiga  yuridik  yoki 
jismoniy  shaxs  muayyan  hissa  qo'shganidan  guvohlik  bemvchi,  aksiya 
egasining  mazkur jamiyat  mulkidagi  ishtirokini  tasdiqlovchi  hamda  unga 
dividend  olish  va  qoida  tariqasida,  ushbu  jamiyatni  boshqarishda 
qatnashish  huquqini  bemvchi,  amal  qilish  muddati  belgilanmagan 
qimmatli qog‘ozlardir. Aksiyalar chiqarish to'g'risidagi qaror aksiyadorlik 
jamiyati  muassislari  tomonidan  yoki  aksiyadorlamig  umumiy  yig'ilishi 
tomonidan qabul  qilinadi.  Sotib  olingan aksiya uni chiqargan  aksiyadorlik 
jamiyatiga,  basharti  bu  narsa jamiyat  ustavida  nazarda  tutilmagan  bo'lsa, 
sotilishi  mumkin  emas.  Davlat  korxonasi  ochiq  aksiyadorlik  jamiyatiga 
aylantirilganda  O'zbekiston  Respublikasi  Davlat  mulkini  boshqarish  va 
tadbirkorlikni 
qo'llab-quvvatlash 
davlat 
qo'mitasi 
O'zbekiston 
Respublikasi  Moliya  vazirligi  huzuridagi  Qimmatli  qog'ozlar  va  fond 
biijalari  davlat komissiyasi  bilan birgalikda  emissiya risolasini  tasdiqlashi 
aksiyalar chiqarish to'g'risidagi qaror hisoblanadi.
69

---