“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında islewdegi mashqalalar hám sheshimler”


“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında



Download 3 Mb.
Pdf ko'rish
bet186/303
Sana14.06.2022
Hajmi3 Mb.
#667762
1   ...   182   183   184   185   186   187   188   189   ...   303
Bog'liq
KONFERENCIYA 18.11.2021 рюда

“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında 
islewdegi mashqalalar hám sheshimler”
устунлари, уй буюмлари, ҳар хил асбоблар, қурол-яроқлар ва ҳакозо. Ўқувчиларга қўл 
ҳунарлари турларидан заргарлик, ёғочга нақш бериш, тўқимачилик, гиламчилик, 
кулолчилик, тери буюмларига ишлов бериш турларини айтиб ўтиш мумкин.
Ёзма манбаларда терига ишлов бериш (кўнчилик
)
билан боғлиқ маълумотлар учрайди. 
Жумладан, ал Мақдисий Волгабўйи Булғориясидан Хоразмга «мўйна, ишланган тери 
ва оқ қайин пўстлоғи келтирилиши» ҳақида маълумот беради. “Ҳудуд ал Олам” 
муаллифи ҳам Кердер шаҳридан (Ҳайвон қалъа, шимолий Қорақалпоғистон) “қоракўл 
қўзи териси кўплаб чиқарилади”, - деб ёзган [2, 202-217-б]. Ибн Ҳавкал араб 
халифалигининг ғарбий элатларида “Хоразмдан келтирилган қоракўл терилари 
харидорбоп бўлган”,- деб қайд этади. Оқ қайин пўстлоғи ўрамлари Шемахақалъа, 
Кўҳна Урганч, Ой ота, Жампиққалъа, Миздахқон ёдгорликларида мавжуд бўлганлиги 
ушбу маълумотни тасдиқлайди. А.Ю.Якубовский оқ қайин пўстлоғидан маҳаллий 
шароитда тери ишлашда фойдаланилган, дея фикр юритади [3, 151-б]. Якка Парсон 
(ёзув битилган тери, кавуш, пичоқ ғилофи), Жампиққалъа (тери, жун гилам ва кигиз) 
[4, 53-67-б], Миздахқон ва бошқа ёдгорликлардан теридан тайёрланган пойафзал, 
камар, тасма кесмалари топилган. Бу эса Хоразмнинг ривожланган ўрта аср 
шаҳарларида ҳунармандчиликнинг кўнчилик соҳаси мавжуд бўлганлигидан далолат 
беради. 
Куюкқалъа [5, 132-133-б], Тешикқалъа [6, 142-б], Тўққалъа [7, 44-б], Жампиққалъа [4, 
66-71-б], Миздахқон ёдгорликларидан суякни
 
қайта ишлаш (суяк ўймакорлиги) 
маҳсулотлари, устахоналари ва хом ашё заҳиралари топилган. 
Хоразм ҳудудидаги Султон Увайс тоғ-конларидан олинган тошдан ишланган 
буюмлар Марказий Осиёда ажралиб туради, бу маҳаллий тоғлардан олинган хом ашё 
ва тайёр маҳсулотларга Шарқ давлатлари, жумладан, Кавказ орти минтақаларида ҳам 
талаб катта бўлган. Маълумотларга кўра, қурилиш ва қозон тошлари (талькохлорит), 
қимматбаҳо феруза ва сердолик тошлари Яқин Шарқ дунёсининг машҳур жойлари 
қаторида Хоразмдан савдога чиқарилган. Сайёҳ-географ ал Мақдисий (985-1000 ёзган) 
«Ахсан ат-такасим фи-марифат…» асарида «Хоразмнинг Баратегин қишлоғидан 
тегирмон тошлари чиқарилади», - дея хабар беради [2, 187-б].
Султон Увайс тоғларидаги Қуёнчиқ сой ва Қоракўл атрофи (тегирмон тоши), 
Жампикқаъла (феруза, сердолик, талькохлорит), Ёмонсой (феруза) конларидан 
юқорида таъкидланган ва бошқа хом ашёлар олинганлиги аниқланган. Қадимшунослар 
Ю.П.Манылов, С.А.Дудаковларнинг таъкидлашича, бу тоғ конларини ўзлаштириш ва 
маҳсулотларни тайёрлаш Хоразмшоҳлар даврида авжига чиққан. Хом ашёга ўша 
жойнинг ўзида маълум ишлов берилиб ярим тайёр маҳсулот шаклига келтирилган 
(полуфабрикат) ва сўнгра шаҳар ва қишлоқлардаги тошга ишлов бериш 
устахоналарида меъёрига етказилган [8, 16-17-б].
Археологик қазишлар жараёнида (Жампиқ қалъа, Буғрохон, Тупроқ қалъа-Қўнғирот 
тумани) XI–XIII асрларга оид хўжаликда фойдаланилган тош қозонлар, това, чўмич, 
тегирмон тошлари, хараз, ташнов қопқоғи, устун тагликлари, сайқал плиткалари, 
тақинчоқлар (тумор, мунчоқ, узук) ва чироқлар кўплаб топилган. 
Хоразм воҳасида олиб борилган археологик тадқиқотлар натижасида топилган 
буюмлар (қозон, чойнак, ташнов, чироқлар, безак тахтачалари, қимматбаҳо 
тақинчоқлар), маҳаллий тоштарошлик санъатининг ёрқин ифодаси бўлиб, уларнинг 
тайёрланиши ва безалиш услубларидаги умумий ўхшашликлар Султон Увайс 
тоғларида топилган хом ашё нусхалари, воҳада махсус ихтисослашган ҳунарманд 
тоштарошлар фаолият олиб борганлигини кўрсатади. Бу эса тош буюмлар ишлаб 
чиқарувчи устахоналар бозорбоп маҳсулотларни Хоразм воҳаси элатларини 


Qaraqalpaqstan 
Respublikası xalıq bılımlendiriw xızmetkerlerin 
qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayı
173 

Download 3 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   182   183   184   185   186   187   188   189   ...   303




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish