Tálim baǵdarí “qamsízlandíRÍw xizmetin shólkemlestiriw”

JUWMAQLAWSHI BOLIM

Usi temani uyreniw barisinda jiynalg`an maglumatlardi analiz etiw jarayaninda mamleketimizde qamsizlandiriw tarawin rawajlandiriwga islenip atirg`an ken kolemsi is ilajlardin` bir bolegin g`ana korsete aldiq.

Qamsizlandiriw tarawinin mamleketimizde ekonomikaliq jaqtan tutqan orni juda

axmiyetli korsetkishlerge iye : 2019 jildin` juwmag`ina kore respublika boyinsha

qamsizlandiriw summasi 690 462,7 mlrd somdi qurag`an. Bul statistika 2018 jilga

qaraganda 15,6 % kop. Yag`niy usi tarawdi rawajlandiriwda islenip atirg`an

ilajlardin korinisi desekte boladi. Mamleket aymag`inda jasaytugin puxaralarg`a medicinaliq qamsizlandiriw sistemasin ne ushin engiziw kerek ekenligin qamsizlandiriw sholkemleri xizmetkerleri puxaralarimizga tusinik jumislarin alip bariwlari kerek. Xalıq aralıq tajribe sonı kórsetedi-ki, rawajlanǵan 33 mámleketten 32 nde ulıwma májburiy medicinalıq qamsızlandırıw sisteması engizilgen bólib, olar 3 túrdegi májburiy medicinalıq qamsızlandırıw birini qóllaydi. Atap aytqanda 6 mámlekette májburiy qamsızlandırıw polisi (insurance mandate) satıp alinadi. Usı sistema barlıq puqaralardan jumis beriwshi arqalı yamasa mámleketten májburiy medicinalıq qamsızlandırıw satıp aliwshini nazerde tutadı (Germaniyada gúzetiledi). Usınıń menen birge, 9 mámlekette, Frantsiya mısalında eki qademli sistema (mámleket byudjeti hám jeke qamsızlandırıw kompaniyaları ) engizilgenbólib, bul sistemada mámleket eń tiykarǵı medicinalıq xızmetler ushın puqaralardan salıq ondiredi jáne bul medicinalıq xızmetlerdi biypul táminleb beredi.Puqaralar qósimsha medicinalıq xızmetler ushın ózleri tólemlerdi ámelge asırıwları múmkin.Paytaxt puqarası menen shet awıl xalqına teń darejede medicinalıq xızmet kórsetiliwi kerek. Rawajlanǵan mámleketlerde de májburiy medicinalıq qamsızlandırıwdi engiziw ushın 20 -30 jillab waqıt ketken. Ózbekstan sharayatında jaqın jıllar ishinde sistema jolga qóyiladigan bólsa, puqaralardıń maman medicinalıq xızmetten paydalanıw huqıqın tólig`imenen ámelge asırıw imkaniyatın beredi.Sistema daǵı sol sıyaqlı basqa mashqalalardi saplastırıw ushın bir qatar usınıslar ortaǵa taslandı.

Qamsızlandırıw bazarın tártipke salıw sistemasın institusional bekkemlew, qamsızlandırıw bazarı turaqlılıǵın hám isenimliligin támiyinlew, tarawdıń ushın kadrlardı tayarlaw, qayta tayarlaw hám mamanlıǵın asırıw, kepillikli organ mártebesi, juwapkerligi hám múmkinshiliklerin kúsheytiw, qamsızlandırıwlaw procesine zamanagóy informaciya texnologiyaların engiziw, qamsızlandırıw polislarini elektron formada dizimnen ótkeriw, cifrlı texnologiyalar tiykarında onlayn qamsızlandırıw túrlerin rawajlandırıw usılar gápinen bolıp

tabıladı.