|
2-m avzu. Pedagogik akmeologiyaning rivojlanish bosqichlari.
Reja:
Akmetushunchasining mohiyati.
Pedagogik akmeologiyaning fani borasidagi psixologik qarashlar.
Akmetushunchasining mohiyati.
Avvalo, «Akmeologiyaning rivojlanish bosqichlari: latent, kombinatsion, inkubatsion, institusional» mikro-moduli nazariy mashg‘ulotining xususiy jadvaUarini tuzish lozim. Shu bois: Birinchi navbatda, «Akmeologiyaning rivojlanish bosqichlari: latent, kombinatsion, inkubatsion, institusional» mikro-moduli tarkibidagi mikro-modullaming maqsadlari va ularga ajratilgan vaqt belgUandi (2.3.1-jadval). Ikkinchidan, ushbu «Akmeologiyaning rivojlanish bosqichlari: latent, kombinatsion, inkubatsion, institusional» mikro-moduli tarkibidagi mikro-modullarda qabul qilingan o‘quv mash- g‘ulotining tipi va pedagogik usuUar belgUandi (2.3.2-jadval). Uchinchidan, ushbu «Akmeologiyaning rivojlanish bosqich- lari: latent, kombinatsion, inkubatsion, institusional» mikro- moduh tarkibidagi mikro-moduUarda qo‘llanUadigan savoUar ko'rsatildi (2.3.3-jadval). Quyida mazkur jadvaUami keltiramiz.
Akmeologiyaning latent bosqichi insonshunoslikning yangi jabhalarini o‘rganishda tarixiy, madaniy-ma’na- viy, ijtimoiy-axloqiy, falsafiy, ilmiy va pedagogik bilimiar ko‘rinishida na- moyon bo'lishini tushuntirish. Akmeologiyaning latent bosqichi rivojiga Sankt-Peterbuig maktabi vakilasi Nina Vasilevna Kuzminaning muno- sib xizmati haqida tushuncha berish.
Akmeologiyaning kombinatsion bos- qichida tabiiy, umumjamoa va inso- niy qoidalar asosida kasbiy mahorat- ning yuksak muvaffaqiyatga erishishi haqidagi ta'limotlar, insonning yetuk- lik bosqichida rivojlanish qonunlari va mexanizmi haqida yanada yuk- sakroq darajalarni egallash feno- menologiyasi ekanfigini yoshlar ongi- ga singdirish.
Akmeologiyada mahsuldorlik tushun- chasini ochib beruvchi kasbiy faoliyat kategoriyasi tahfil qilinishi, shuning- dek, samarador faoliyat, professiona- lizm va ijod rivojlanishidagi va texno- logiyani ishlab chiqib, kasb faoliya- tida yuksaklikka erishishning yo‘na- lish va usullarini izlash va ulaming bu jarayon qonuniyatlariga tatbiq etish, professionalizmning ijodiy yutuqlari sari yo‘naltirilgan samarador tizimlar darajalari haqida tushunchalarni pay- do qilish.
Akmeologiyaning inkubatsion bosqichi N.V.Kuzmina tomonidan insonning yashirin xislat va fazilatlari hamda kasbiy yashirin imkoniyatlari bazasini ochishda zamr bo‘lgan akmeologik masalalaming konstelyatsion yechimi borasidagi konseptual g‘oyalariga to‘g‘ri kelishini ilmiy asoslash.
Akmeologiyaning institusional bosqichida ijtimoiy tuzilishlar yaratishi, akmetexnologik g‘oyalar.
Akmeologiyaning rivojlanishi to ‘rt bosqichdan iborat ketma-ketlikka ega bo‘lib, birinchi bosqich — latent, ya'ni inson- shunoslikning yangi jabhalarini o ‘rganishda tarixiy, madaniy- ma'naviy, ijtimoiy-axloqiy, fabafiy, ilmiy va pedagogik bilimlar ko ‘rinishida bo'ladi. Baholash uchun birlamchi latentli xususiyat ning tashqi ko ‘rinishlar — aniq obyektning munosabatida joyga ega yoki ega emas jamlanmasi asosida tartibli shkala yordamida «Gutman shkalasi» nomini olgan mos keluvchi shkalalar tuzilishining maxsus algoritmi ishlab chiqilgan1. Kasbiy rivoj- lanishni baholash uchun tartibli o‘lchovlarning tarqahshi tipik tartibli shkalani keltirib chiqaradigan «egallagan amahga mos» — «ishni yaxshilanishi sharti asosida egallagan amaliga mos» — «faohyat turini o‘zgartirish taklif etiladi» kabi attestatsiyaviy tahlillaming odatiy yakuni bilan izohlangan. Akmeologiyaning latent bosqichi rivojiga Sankt-Peterburg mak- tabi vakilasi Nina Vasilevna Kuzmina asos soldi. U mustaqil ra- vishda bog‘cha tarbiyachilari, maktab, kasb-hunar kollejlari va oliy o ‘quv yurtlarining turli fanlar, jumladan, rus tili va adabiyoti, chet tili, flzika, matematika, tarix, pedagogika, psixologiya va xususiy uslubiyotchi o ‘qituvchilaming kasbiy mahoratini aniqlash boyicha umumiy o‘rta hamda kasbiy tayyorgarlik va fanlararo kompleks tadqiqotlami tashkil etib, akmeologiya predmetini ishlab chiqdi. Uning tadqiqot obyekti — bog‘cha tarbiyachilari, maktab, kasb-hunar kollejlari va oliy o‘quv yurtlarining turli fanlar, jumladan, ms tili va adabiyoti, chet tili, fizika, matematika, tarix, pedagogika, psixologiya va xususiy uslubiyotchi o ‘qituvchilari bo ‘lishdi. Latent bosqichining asosiy jihati shundaki, 10—15 kishilik katta bo'lmagan mehnat jamoalarining samaradorlik koef- fitsiyentini baholashda tartib bo‘yicha klassifikatsiya metodi yaxshi va yomon ishchilarni ajratib ko‘rsatishni ko‘zlagan va shu bois ham . u yetarlicha tarqalgan. Buning uchun ekspertlar ishchilami eng yaxshisidan boshlab eng yomonigacha tartibda hamda baholanadigan mezonlar bo‘yicha taqsimlab chiqadilar. Bunday baholash tufayli jamoaga odilona tartibh yakuniy baho berish imkoniyati tug‘iladi. Akmeformni o'rganish va tahlil qilish asnosida, ijodiy kasbiy mahorat hamda professionalizmni rivojlantirish uchun optimal texnologiyalar yaratish maqsadida akmeologiya turh kasb faoh yati bilan shug‘ullanuvchi mutaxassislaming ish jarayoni va usullari ustida kompleks tadqiqotlar o‘tkazmoqda. Ayni paytda muvaffaqiyatga erishish uchun qiyosiy jihatdan boshqa bilimlami ham tadqiq qilmoqda. Chunonchi, falsafa, sotsiolo- giya, psixologiya, fiziologiya, genetika va pedagogika kabi fan- lardan unumh tarzda foydalanilmoqda. Akmeologiya o‘zining ontologik ma’nosini inson hayot faoli- yatida psixologik va kasb-korda ijtimoiy-axloqiy yutuqlarga eri- shishini ifodalash, tasvirlash va akmeform fenomenologiyasi tahlih orqali aks ettiradi. Fenomenologiyaning akmeologik jihati mehnatda ijodiy mahorat bilan ko‘rsatiladi. Ikkinchi bosqich kombinatsion bo‘lib, akmeologiya atamasi bi- lan asoslanadi. Ammo fikrimizcha, haqiqatan ham akmeologiya atamasi fanda keskin va ijobiy burilish yasadi. Ammo bu, yangi fan yaratildi, degani emas. Zero, akmeologiyaning tarixi uzoq o ‘t- mishga borib taqaladi. Bu haqda oldingi faslda falsafiy-etik tahliliy xulosalarni berdik.
Do'stlaringiz bilan baham: |
