Tlewmuratov M. Berdiev J. T. Tlewmuratova Z. Qaraqalpaqstan tariyxɩ 8-klass No`kis -2013

Sorawlar ha`m tapsɩrmalar: 
1 
Qaraqalpaqlardag‗ɩ mektepler tuwralɩ nelerdi bilesiz?
 
2 
Medreseler qay jerlerde bolg‗an ha`m olarda qanday bilim berilgen?
 
3 
Qaraqalpaqlar arasɩnda ko`rip otɩrg‗an da`wirde qanday jazba derekler bolg‗an? 
 
4 
Qaraqalpaqlar awqatlɩq zatlarɩnda qanday da`nlerden paydalang‗an?
 
5 
Qaraqalpaqlar maydɩ qanday o`simliklerden alatug‗ɩn bolg‗an?
 
6 
Xalɩq oyɩnlarɩnɩn` tu`rlerin sanap ko`rsetin`. 
7 
Qaraqalpaqlarda XIX a`sirdegi qɩz uzatɩw da`stu`rleri haqqɩnda ne bilesiz?
8 
Qaraqalpaqlarda Nawrɩz bayramɩnɩn` tutqan ornɩn aytɩp berin`? 
9 
Xalɩq kalendarɩ tuwralɩ nelerdi bilesiz? 

---

10 XIX a`sirdegi qaraqalpaq shayɩrɩ Ku`nxoja shɩg‗armalarɩnda qanday waqɩyalar 
sa`wlelengen? 
11 A`jiniyaz shayɩrdɩn` o`miri ha`m do`retpeleri tuwralɩ aytɩp berin`? 
12 Berdaq shayɩrdɩn` shɩg‗armalarɩnda qaraqalpaq xalqɩnɩn` tariyxiy turmɩsɩ qalay 
sa`wlelengen? 
13 O`tesh shayɩr tuwralɩ nelerdi bilesiz? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
JUWMAQLAW
 
Biz sizler menen ko`rip u`yrengen XVI-XIX a`sirdegi qaraqalpaq xalqɩnɩn` tariyxɩ -bul 
o`z aldɩna xalɩq sɩpatɩnda qa`liplesken ha`m g‗a`rezsiz jasawg‗a gu`res ju`rgizgen xalɩqtɩn` 
tariyxɩ bolɩp esaplanadɩ. Qaraqalpaqlar Sɩrda`rya ha`m A`miwda`ryanɩn` Aral ten`izine quyar 
jerlerin u`lken diyqanshɩlɩq maydanɩna aylandɩrdɩ. Uzɩnlɩg‗ɩ bir neshe kilometrge jetetug‗ɩn uzɩn 
kanallar qurɩp, qurg‗ap atɩrg‗an jerlerdi bag‗ɩ-bostan, diyqanshɩlɩq rayonlarɩna aylandɩrdɩ. Sonɩn` 
menen birge ata-babalarɩmɩz usta adamlar bolɩp, ju`da` a`jayɩp o`nermentshilik buyɩmlarɩn islep 
o`zlerinin` mu`ta`jliklerine paydalang‗an.
Qaraqalpaqlar Orta Aziyanɩn` en` a`jayɩp a`debiy shɩg‗armalarɩn do`retken xosh hawaz 
shayɩr ha`m da`stanshɩlarɩ bolg‗an. Olardɩ do`retken shayɩrlardɩn` atlarɩ xalɩqtɩn` yadɩnda qalg‗an. 
Qaraqalpaqlar basqa xalɩqlar sɩyaqlɩ o`zinin` ma`mleketine iye bolg‗an. Biraq bul 
ma`mlekettin` o`zin-o`zi basqarɩwɩ qanday da`rejede bolg‗anlɩg‗ɩna qaramastan ol ko`pshilik 
ma`mleketler menen Rossiya, Qazaqstan, Buxara ha`m Xiywa xanlɩg‗ɩ menen baylanɩslar 
ornatqan. 

---

O`z ana tariyxɩmɩzdɩn` rawajlanɩw, jolɩnda xalqɩmɩz ju`da` ko`plegen materiallɩq ha`m 
ruwxiy ma`deniyat du`zgen. Biraq bul tariyxɩmɩzdɩ teren`nen u`yreniwimiz kerek. Biz 
tariyxɩmɩzdɩ teren`nen u`yreniw arqalɩ keleshekke ko`z taslaymɩz. 
Qaraqalpaq xalqɩnɩn` ko`p a`sirlik tariyxɩ da`wirinde ju`da` ko`plegen a`jayɩp 
waqɩyalardɩ, a`sirler dawamɩnda qa`liplesken bay materiallɩq ha`m ruwxɩy ma`deniyat du`zip 
Aral ten`izi boylarɩn diyqanshɩlɩqqa, sharwashɩlɩqqa, balɩqshɩlɩqqa aylandɩrɩp, bizge ata-
babalarɩmɩz u`lken miyras qaldɩrɩp ketti. Biz usɩ qunlɩ miyrastɩ, Watan topɩrag‗ɩn, ana 
ta`biyatɩmɩzdɩ ko`zdin` qarashɩg‗ɩnday saqlap, kelesi a`wladlarg‗a gu`llengen ullɩ Watan 
qaldɩrɩwɩmɩz kerek. Tariyx- bul o`tmish. ha`zirgi ku`n ha`m keleshck. Bular bir-biri menen 
ajɩralmaylug‗ɩn janlɩ qubɩlɩs.