Тизимли таҳлилнинг ривожланиш тарихи, предмети, мақсади

Ахборотнинг бошқа меъёрлари

---

22
Кейинги вақтларда кўплаб муаллифлар томонидан ахборот маъносини
ўлчаш учун ҳар хил миқдорий ўлчамлар кўрилган, масалан,
·
мақсад тушунчасига таянган ўлчов (А.Харкевич ва бошқалар);
тезаурус тушунчасига Т= таянган меъёр, бу ерда X, Y, Z – бу
билимларнинг 
мос 
тарзда 
исмлари, маънолари 
ва 
қийматлари
(прагматиклари)нинг тўпламлари (Ю. Шрейдер и ва бошқалар);
·
иккилик сўзларнинг тикланиш мураккаблиги меъёри (А. Колмогоров ва
бошқалар);
·
апостреор билимлар меъёри (Н. Винер ва бошқалар);
·
муваффақиятли қарор қабул қилиш меъёри (Н. Моисеев ва бошқалар);
·
ахборот ўхшашлиги ва фарқланишлари меъёри ва ахборот ўлчамларига
қаратилган ёндошишлар.
Назорат саволлари:
1. Ахборот ўлчами нима? АхХборот ўлчамларига қандай умумий талаблар
қўйилган?
2. Хартли ва Шеннон бўйича ахборот миқдорининг маъноси нима? Ахборот
миқдори ва энтропиянинг, тизимдаги тартибсизликнинг боғлиқлиги
нимада?
3. Ахборотнинг термодинамик ўлчами нима? Ахборотнинг квант-механик
ўлчами нима? Улар тизимда нимани ифодалайдилар?
Масалалар ва топшириқлар
:
1. Тизим N та эҳтимолли ҳолатларга эга. Ахборотнинг тизимдаги (унинг
ҳолати ҳақидаги) миқдори 5 битга тенг. Битта ҳолатнинг эҳтимоллиги
нимага тенг? Агар тизим ҳолати номаълум бўлса, унда тизимдаги ахборот
миқдори нимага тенг бўлади? Агар тизим 8 рақамли ҳолатда эканлиги
маълум бўлса, унда ахборот миқдори нимага тенг?
2. Қандайдир бир тизим қуйидаги эҳтимолликлар билан 4 та ҳолатда бўлиши
мумкин: биринчи (энг ёмон) -0,1, иккинчи ва учинчи (ўртача) ҳолатларда –
0,25, тўртинчи (энг яхши) ҳолатда – 0,4. Тизимдаги ахборот миқдори
(танлов ноаниқлиги) нимага тенг?

---

23
3. Бошқариш мақсадига эришиш эҳтимоллиги билан (тизим ҳолати ҳақида
ахборот олгунга қадар - p0=0,4 ва ахборот олинганидан кейин -p1=0,5)
тизим берилган. Бу тизимни бошқаришнинг мақсадга мувофиқлиги
ўлчамини баҳоланг (битларда).