Тизимли таҳлилнинг ривожланиш тарихи, предмети, мақсади

Эмпирик-назарий усуллар:
• Абстрак (мавҳум)лаштириш;
• Таҳлил (анализ);
• Декомпозиция;
• Синтез;
• Композиция;
• Индукция;
• Дедукция;
• Эвристика, эвристик процедураларни ишлатиш;
• Моделирлаш;
• Тарихий усул;
• Мантиқий усул;
• Макетлаштириш;
• Долзарб (фаол)лаштириш;
• Визуализация.

---

19
Назарий усуллар:
• Мавҳумликдан аниқликка қараб бориш – тизимнинг онг ва тафаккурда
ҳосил бўладиган мавҳум билимларига асосланиб, тизим ҳақида билим олиш;
• Идеаллаштириш – амалда мавжуд бўлмаган тизим ва (ёки) ички тизимларни
хаёлий конструирлаш (лойиҳалаш), тафаккурда тасаввур қилиш йўли билан тизим
ёки унинг ички тизимлари ҳақида билимлар олиш;
• Формаллаштириш – тизим ҳақида белгилар ёки формулалар , яъни сунъий
келтириб чиқарилган тиллар (масалан, математика тили) ёрдамида билим олиш;
• Аксиоматизация – тизим ёки жараён ҳақида баъзи бир, атайлаб шу учун
ишлаб чиқилган аксиомалар ва шу аксиомалар тизимидан чиқиш қоидалари
ёрдамида билим олиш;
• Виртуализация – тизим ҳақида алоҳида муҳит, шароит, бу муҳитсиз амалга
ошириш мумкин бўлмаган ҳолатни (унга ўрганилаётган тизим ва/ ёки унинг
ўрганилаётган субъекти ўрнатилади) яратиш орқали тегишли билимларни олиш;
Тизимни ўрганиш таснифи
Назорат саволлари:
1. Ахборот нима? Ахборот қандай синфланади? Ахборот хабардан нимаси
билан фарқланади?

---

20
2. Ахборотни олишнинг қандай асосий эмпирик усуллари бор?
3. Ахборотни олишнинг қандай асосий назарий усуллари бор?
Масалалар ва топшириқлар:
1. Квадрат тенгламани ечиш масаласи учун кирувчи, чиқувчи, тизим ичидаги
ахборотларни, уларнинг ўзаро боғлиқлигини кўрсатинг.
2. Шаҳарда грипп эпидемиясини ўрганиш (тадқиқ қилиш) тактикасини фақат
эмпирик (назарий, аралаш) усуллар билан қуринг.
3. Об-ҳаво ҳақида ахборотни эмпирик (назарий, эмпирик-назарий) усуллар
билан олишни (ёндошишларни умумий ҳолда) баён этинг.
4. Илмий тадқиқотлар, рефератлар ва Интернет-саҳифалари учун мавзулар:
5. Ахборот - билимлар, мавҳумлик.
6. Ахборот – тизимда тартиблилик, ташкилийлик, турли-туманликнинг
ўлчами.
7. Ахборот – тизимдаги таснифлилик ва ноаниқлилик ўлчами.