Tizimlar va signallarni qayta ishlash

АННОТАЦИЯ
В учебном пособии приведены параметры и характеристики информации, сообщений и сигналов, математические модели сигналов и помех, методы аппроксимации характеристик нелинейных элементов, спектральный анализ колебаний в нелинейных преобразователях и цепях, случайные процессы, энергетический спектр сигналов. Рассмотрены методы формирования аналоговой, дискретной, импульсной и ци ровой модуляции, и их спектры, детектирование сигналов аналоговой модуляции. В достаточной степени освещены вопросы дискретизации и квантования непрерывных сигналов, передача непрерывных сигналов в цифровом виде, методы оптимального приема дискретных сигналов.
Учебное пособие предназначено для студентов высших образовательных учреждений, обучающихся по направлению образования «5350100-Телекоммуникационные технологии» и «5330500-Компьютер инжиниринг», а также лицам заинтересованных в системы и обработка сигналов.


SUMMARY
The manual contains the parameters and characteristics of information, messages and signals, mathematical models of signals and interference, methods for approximating the characteristics of nonlinear elements, spectral analysis of oscillations in nonlinear converters and circuits, random processes, and the energy spectrum of signals. Methods of forming analog, discrete, pulse and digital modulation, and their spectra, detection of analog modulation signals are considered. The issues of discretization and quantization of continuous signals, the transmission of continuous signals in digital form, and methods for optimal reception of discrete signals are sufficiently covered.
The manual is intended for students of higher educational institutions studying in the field of education “5350100-Telecommunication technologies” and “5330500-Computer engineering”, as well as to persons interested in systems and signal processing.

QISQARTMALAR

	AChX	amplituda-chastota xarakteristikasi
	AD	amplituda detektori
	AE	aktiv element
	AG	avtogenerator
	AIM	amplituda impuls modulyatsiyasi
	AK	aloqa kanali
	AKF	avtokorrelyatsiya funksiyasi
	AL	aloqa liniyasi
	AM	amplituda modulyatsiyasi
	AMp	amplituda manipulyatsiyasi
	AO	axborot oluvchi
	ARO‘	analog raqam o‘zgartirgich
	AS	analog signal
	AUT	axborot uzatish tizimi
	BE	boshqaruvchi element
	BM	balansli modulyator
	BT	bipolyar tranzistor
	ChA	chastota almashtirgich
	ChD	chastota detektori
	ChE	chiziqli element
	ChEZ	chiziqli elektr zanjir
	ChM	chastota modulyatsiyasi
	ChMp	chastota manipulyatsiyasi
	D	detektor
	DK	dekoder
	Dm	demodulyator
	DS	diskret signal
	EK	elektron kalit
	EM	elektr manbai
	F	filtr
	FChX	faza chastota xarakteristikasi
	FD	faza detektori
	FM	faza modulyatsiyasi
	FMp	faza manipulyatsiyasi
	IKM	impuls kod modulyatsiyasi
	IM	impuls modulyatsiyasi
	K	koder
	KF	korrelyatsiya funksiyasi
	M	modulyator
	MT	maydon tranzistori
	NE	nochiziqli element
	NFMp	nisbiy faza manipulyatsiyasi
	O‘KF	o‘zaro korrelyatsiya funksiyasi
	OChF	oraliq chastota filtri
	PChF	past chastotalar filtri
	QQ	Qabul qilish qurilmasi
	RAO‘	raqam analog o‘zgartirgich
	RK	radiokanal
	SD	sinxron detektor
	SMX	statik modulyatsion xarakteristika
	TK	tebranish konturi
	UQ	uzatish qurilmasi
	US	uzluksiz signal
	VAX	volt-amper xarakteristikasi
	VIM	vaqt impuls modulyatsiyasi
	XM	xabar manbai
	YuChF	yuqori chastotalar filtri

KIRISH

Hozirgi zamon telekommunikasiya va aloqa tizimlari: radioaloqa, televidenie, ko‘p kanalli uzatish tizimlari, radioeshittirish, sun'iy yo‘ldosh orqali aloqa qurilmalari murakkab radioelektron tizimlar sirasiga kiradi. Tizimlar va signallarni qayta ishlash fanida telekommunikasiya qurilmalarida va tizimlaridagi asosiy funksional qurilmalar, ularning ishlash prinsipi va asosiy xarakteristikalari; aloqa kanallari orqali axborotlarni uzatish va ulardan foydalanish samaradorligini oshirish usullari o‘rganiladi.
Tizimlar va signallarni qayta ishlash fani axborotlar, signallar bilan tanishtirish; signallarning asosiy turlari va asosiy xarakteristikalari; turli radiotexnik signallarni shakllantirish va ular radiotexnik qurilmalardan o‘tish jarayonlari va o‘zgarishlar (modulyatorlar, detektorlar, signallarni integrallash va differensiallash, signal chastotasini o‘zgartirish va h.k.) raqamli signallar; turli xildagi halaqitlarning matematik modellari; radioqurilmalar halaqitbardoshligi va axborot uzatish qobiliyati; halaqitbardosh kodlar; signallarni optimal qabul qilish; analog va raqamli fil'trlash; turli modulyasiyalangan signallar halaqitbardoshligini solishtirish o‘rganiladi.
Shunday qilib, tizimlar va signallarni qayta ishlash fani zamonaviy aloqa qurilmalari va tizimlarining rivojlanish yo‘nalishlarini ham ko‘rsatib beradi.
Tizimlar va signallarni qayta ishlash nazariyasining rivojlanishida V.A. Kotelnikov, Klod Shenon, R.Xartli, X.Naykvist, A.I. Berg, D.V. Ageyev, A.Ya. Xinchin, A.N. Kolmogorov, N. Viner, A.Valdlarning hissalari katta. Ular uzluksiz signallarni diskret shaklda uzatish, axborot miqdorini aniqlashning logorifmik birligi, signallarni bir-biridan chiziqli ajratish nazariyasi, potensial xalaqitbardoshlik nazariyasi, axborot nazariyasi, aloqa tizimiga ehtimollik nazariyasining tadbiqi, signal va xalaqitlarga korrelyatsion ishlov berish asoslarini yaratishgan.
Ushbu o‘quv qo‘llanma “5350100- Telekommunikasiya texnologiyalari (“Telekommunikasiyalar”, “Teleradioeshittirish”, Mobil' tizimlar)” va “5330500 - komp'yuter injiniringi” ta’lim yo‘nalishlari bo‘yicha bakalavrlar tayyorlashga mo‘ljallangan.
Tizimlar va signallarni qayta ishlash fani nazariy fan bo‘lib, talabalarga telekommunikasiya va aloqa tizimlari: radioaloqa, televidenie, komp'yuter injiniringi, ko‘p kanalli uzatish tizimlari, radioeshittirish, sun'iy yo‘ldosh orqali aloqaning istiqbolli yo‘nalishlarini ko‘rsatib, amaliyotda yangi texnikani o‘rganishga yordam beradi.
Tizimlar va signallarni qayta ishlash fanini o‘rganishdan maqsad turli radiosignallarni shakllantirish, radioqabul qilish, radiouzatish qurilmalari asosiy funksional qismlari, komp'yuter injiniringidagi fizik jarayonlar, ularni matematik modeli orqali tahlil etish, asosiy ko‘rsatgichlarini o‘lchash va tahlil etishdan iborat.
Tizimlar va signallarni qayta ishlash fani bakalavrlar tayyorlashda asosiy o‘rinlardan birini egallaydi va zamonaviy aloqa qurilmalari va tizimlarining tahlili va sintezi masalalaridan chuqur bilimlarga ega bo‘lishlarini ta’minlaydi.
Fanni o‘rganish davomida axborotlar, signallar va turli xalaqitlarni matematik tarzda tasvirlash signallarni shakllantirish usullari, ularning elektr zanjirlardan o‘tganda o‘zgarishi, analog va raqamli shaklda axborotlarni uzatish asoslari, aloqa qurilmalari xalaqitbardoshligi; aloqa tizimlari axborot uzatish qobiliyati; xalaqitbardosh kodlar; signallarni optimal qabul qilish; optimal fil'trlash; aloqa tizimidan samarador foydalanish usullari, uyali aloqa tizimi asoslari o‘rganiladi.
Fanning vazifasi talabalarga tizimlar va signallarni qayta ishlash asoslari va uning kelajak rivoji haqida, zamonaviy komp'yuter injiniringi va telekommunikasiya texnologiyalaridan samarali foydalanish, ularning ishlash jarayonini tahlil etishga, sifat va texnik ko‘rsatkichlarini takomillashtirishga chora-tadbirlar ko‘rishga o‘rgatishdan iborat.
O‘quv qo‘llanma kirish, 9 ta bob, glossariy va adabiyotlar ro‘yxatidan iborat bo‘lib, fanning o‘quv dasturi asosida tayyorlangan. O‘quv qo‘llanmaning oxirida glossariy keltirilgan bo‘lib, atamalarning rus va ingliz tilidagi tarjimasi ham berilgan.