Tizim tushunchasi va uning turlari

Universal kompyuterlar juda turli muhandislik, texnik, iqtisodiy, matematik, axborot va shu kabi masalalami yechish uchun mo‘ljallangan. Universal kompyuterlarning xususiyatlari quyidagilardan iborat: • yuqori unumdorlilik; • ishlov beriladigan axborotlarning turlarining ko'pligi: ikkilik, o‘nlik, belgilik - ular katta oraliqda o‘zgaradi va ular yuqori aniqlikda ifodalanadi; • bajariladigan amallarining ro‘yxati keng, arifmetik, mantiqiy va maxsus; • tezkor xotira sig‘imi katta; • axborotni kiritish-chiqarish tizimi rivojlangan, turli xildagi tashqi qurilmalarni ulashni ta’minlaydi.
Muammoga yo'naltirilgan kompyuterlar ancha tor doiradagi masalalami yechish uchun, odatda texnologik obyektlarni va jarayonlarni boshqarishga, nisbatan katta bo‘lmagan axborotlarni yig‘ish, qayd qilish va ishlov berishga, nisbatan murakkab bo’lmagan algoritmlarga ishlov berishga mo‘ljallangan. Ularda universal kompyuterlarga nisbatan apparat va dasturiy resurslari chegaralangandir. Maxsuslashtirilgan kompyuterlar ma’lum darajada tor doiradagi masalalami yechish uchun yoki qattiy guruh funksiyalarni joriy etishga mo‘ljallangan. Kompyuterni bunday tor yo‘naltirilishi ularning tarkibini aniq maxsuslashtirishga imkon beradi, ishlashining yuqori unumdorligini va ishonchliligini saqlagan holda ularning murakkabligini va narxini jiddiy kamaytnish mumkin. Maxsuslashtirilgan kompyuterlarga quyidagilarni kiritish mumkin, masalan, maxsus vazifalar uchun dasturlanuvchi mikroprotsessorlar; alohida murakkab bo‘lmagan texnik qurilmalarni va jarayonlami boshqarishning mantiqiy vazifasini bajaruvchi adapter va kontrollyorlar; hisoblash tizimlarining qismlarini moslovchi va ulovchi qurilmalar.
12) Kompyuterlarning vazifalarini bajarish imkoniyatlari bo`yicha texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari. • tezligi (vaqt birligi oralig‘ida mashina bajaradigan o‘rtacha amallar soni bilan o‘lchanadi); • kompyuter ishlov olib boradigan sonlarni razryadligi va ifodalanish shakli; • xotira turlari va barcha xotiralarning tezligi; • axborotlarni tashqi saqlash, almashish va kiritish-chiqarish qurilma turlari hamda texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari; • kompyuterlarning o‘zaro va qismlarini ulash hamda aloqa qurilmalarining turi va o‘tkazish xususiyatlari;
• kopyuterlarni bir vaqt oralig‘ida bir necha foydalanuvchi bilan ishlashi va bir necha dastumi parallel bajara olishi (ko‘p masalali); • kompyuterda ishlatiladigan operatsion tizimning turi va texnik iqtisodiy ko‘rsatkichlari; • dasturiy ta’minotning mavjudligi va vazifalarining imkomyatlari; • boshqa turdagi kompyuterlar uchun yozilgan dasturlarni bajara olish imkoniyati (boshqa kompyuterlar bilan dasturiy moslashuvchanligi); • mashina buyruqlarining tarkibi va tizimi; • aloqa kanallariga va kompyuter tarmoqlariga ulanish imkoniyati; • kompyuterning foydalanishdagi ishonchliligi
13) Katta EHMlar va ularning qo’llanilishi • Tarixiy birinchi katta EHM paydo bo‘lgan, ularning element asosi elektron lampalardan to yuqori darajada integrallashtirilgan integral sxemalargacha bo‘lgan yo‘lni bosib o‘tdi. • ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer) birinchi katta EHM 1946-yili yaratilgan. U mashinaning og‘irlig‘i 30 tonnadan ortiq bo‘lib, sekundiga bir necha yuz amal tezligiga ega bo‘lgan, tezkor xotirasi esa 20 ta son sig'imida bo‘lgan, katta zalda 150 m2 atrofidagi maydonni egallagan.
Katta kompyuterlaming unumdorligi qator masalalami yechish uchun yetarli bo‘lmay qoldi (ob-havoni bashorat qilish, murakkab mudofaa majmualarini boshqarish, biologik tadqiqotlarni, ekologik tizimlarni modellashtirish). Shu sabablar superkompyuterlarni, eng quvvatli hisoblash tizimlarini loyihalashtirib ishlab chiqishga olib kelib, ularni hozirgi vaqtda ham jadallik bilan rivojlantirilmoqda.
14) Shaxsiy kompyuterning tarkibi.
15) Mikroprotsessor. Mikroprotsessor (MP) – shaxsiy kompyuterning markaziy qurilmasi bo’lib kompyuterning barcha bloklarini boshqarish va axborotlar ustuda arifmetik hamda mantiqiy operatsiyalarni bajarish uchun mo’ljallangan.
Mikroprotsessorning tarkibiga bir necha komponentlar kiradi: