Tiykarǵı noqatlar

Tiykarǵı noqatlar
Inssiz kóbeyiw bóliniw, tóbeurcuklanma, bólekleniw hám partenogenezni óz ishine aladı, jınıslıq kóbeyiw bolsa eki shaxstıń reproduktivlik kletkalarınıń qosılıwı arqalı ámelge asıriladı.
Turning bólekleniw jolı menen kóbeyiw qábileti bóleklenetuǵın bólektiń ólshemine baylanıslı bolsa, binar bóliniwde individ bolınıp, birdey ólshem degi eki individti payda etedi.
Tóbeurcuklanma túp deneden uzaǵıraqta qáliplesetuǵın yamasa túp denege jabıwıp qalıwı múmkin bolǵan ulıwma jańa úlkenlerdiń payda bolıwına alıp keliwi múmkin.
Omırtqasızlar hám birpara omırtqalı haywanlarda gúzetiletuǵın partenogenez gaploid yamasa diploid bolıwı múmkin bolǵan násillerdi payda etedi.
Jınıslıq kóbeyiw, genlerdiń jańa birikpesine iye bolǵan násildi islep shıǵarıw, sonıń menen birge, germafroditizmni da óz ishine alıwı múmkin, bunda organizm ózin ózi urıwlantirishi yamasa birdey túrdegi basqa individ menen juftlashishi múmkin.
Tiykarǵı shártler
ekilik bóliniw: kletka jınısız bolınıp, eki qız kletka payda etiw procesi
germafroditizm: eki jinsdagi jınıslıq aǵzalarǵa ıyelew
partenogenez: embrionlerdiń ósiwi hám rawajlanıwı urıwlantirilmasdan júz bolatuǵın jınısız kóbeyiw forması
Kóbeyiw usılları : jınısız hám jınıslıq
Aseksual kóbeyiw
Aseksual kóbeyiw genetikalıq tárepten ata-anaǵa uqsas násillerdi payda etedi, sebebi násillerdiń barlıǵı túp ata-ananıń klonlari bolıp tabıladı. Kóbeyiwdiń bul túri prokaryotik mikroorganizmlarda (bakteriyalarda ) hám birpara eukaryotik bir kletkalı hám kóp kletkalı organizmlerde ushraydı. Haywanlar bóliniw, tóbeurcuklanma, bólekleniw yamasa partenogenez arqalı jınısız kóbeyiwi múmkin.

Bóliniw
Ekilik bóliniw dep da atalatuǵın bóliniw prokaryotik mikroorganizmlarda hám ayırım omırtqasız, kóp kletkalı organizmlerde ushraydı. Ósiw dáwirinen keyin organizm eki bólek organizmge bólinedi. Birpara kletkalı eukaryotik organizmler mitoz jolı menen ekilik bóliniwge ushraydı. Basqa organizmlerde individdiń bir bólegi ajralıp, ekinshi individti payda etedi. Bul process, mısalı, kóplegen asteroid echinodermalarda oraylıq disktıń bóliniwi arqalı júz boladı. Birpara teńiz anemonlari hám birpara marjan poliplari da bóliniw arqalı ko'payadi.

Tóbeurcuklanma
Urıqlanıw - jınısız kóbeyiw forması bolıp, ol kletka yamasa dene regioniniń bir bóleginiń ósiwi nátiyjesinde túp organizmden eki individke ajırasıwına alıp keledi. Tóbeurcuklanma kóbinese marjan hám gidra sıyaqlı birpara omırtqasız haywanlarda ushraydı. Gidralarda tiykarǵı deneden ajralıp shıǵıs úlkenlerge aylanatuǵın urıq payda boladı ; marjan urıqlarında bolsa urıq ajralmaydi hám jańa koloniyaning bir bólegi retinde ko'payadi.

Bólekleniw
Bólekleniw - bul denediń eki bólekke bóliniwi hám keyinirek qayta tikleniwi. Eger haywan bólekleniwge ılayıq bolsa jáne onıń bólegi etarlicha úlken bolsa, bólek shaxs qayta ósedi.

Kóplegen teńiz juldızları bóliniw jolı menen jınısız ko'payadi. Mısal ushın, eger teńiz juldızınıń qolı sınǵan bolsa, ol jańa teńiz juldızın qayta tiklaydi. Balıqchilik jumısshıları mollyuska yamasa istiridye keprenlerin yeyayotgan teńiz juldızların yarımına bolıp, taǵı okeanga tastap óltiriwge háreket etiwleri málim. Ókiniw menen aytamız, jumısshılar ushın bul eki bólektiń hár biri jańa yarımın qayta qayta tiklewi múmkin, nátiyjede ustritsa hám mollyuskalarni tutıw ushın eki ese kóp teńiz juldızları payda boladı. Bólekleniw annelid qurt, turbellarlar hám poriferanlarda da ushraydı.

Itibar beriń, bólekleniwde, ádetde, adamlardıń úlkenliginde sezilerli parq bar, bóliniwde bolsa shama menen birdey ólshem degi eki individ payda boladı.
Partenogenez
Partenogenez - jınısız kóbeyiw forması bolıp, ol jaǵdayda máyek urıwlanmasdan tolıq shaxsqa aylanadı. Alınǵan násil process hám túrge qaray gaploid yamasa diploid bolıwı múmkin. Partenogenez omırtqasız haywanlarda, mısalı, suw búrgeleri, rotiferlar, shira, tayaq shıbın-shirkeyleri, birpara qumırsqalar, hárre hám pal hárrelerinde ushraydı. Pal hárreleri gaploid er adamlar (dronlar) hám diploid urǵashılar (jumısshılar ) payda etiw ushın partenogenezdan paydalanadılar. Eger máyek urıwlantirilsa, Malika payda boladı. Malika pal hárre islep shıǵarılǵan pal hárreleri túrin tártipke salıw ushın pal hárreleriniń kóbeyiwin qadaǵalaw etedi.

Birpara omırtqalı haywanlar, mısalı, sudraluvchilar, amfibiyalar hám balıqlar da partenogenez arqalı ko'payadi. Ósimliklerde kóbirek tarqalǵan bolsa -de, qurǵaqlıq yamasa teńiz haywanot baǵlarında jinsi boyınsha ajıratılǵan haywanlar túrlerinde partenogenez gúzetilgen. Eki Komodo aydarhası, bonnethead akula hám qara ushlı akula urǵashılardı er adamlardan ajıratıp alınǵanda partenogen jas tuwılǵan.

Jınıslıq kóbeyiw
Jınıslıq kóbeyiw - bul eki shaxstıń reproduktivlik kletkalarınıń (ádetde haploid yamasa bir jup bolmaǵan xromosomalar kompleksine iye) úshinshi (ádetde diploid yamasa hár bir túrdegi xromosomalar juftligiga iye) kem ushraytuǵın násildi payda etiw ushın birikpesi bolıp tabıladı. Jınıslıq kóbeyiw genlerdiń jańa birikpelerine iye bolǵan áwladlardı beredi. Bul biyqarar yamasa aldınan aytıp bolmaytuǵın ortalıqlarda maslasıwshı ábzallıq bolıwı múmkin. Adamlar retinde biz haywanlardı kontseptsiyada anıqlanǵan eki bólek jınıs, er adam hám urǵashı bar dep oylawǵa ádetlanganmiz. Biraq, haywanlar áleminde bul tema boyınsha kóplegen ózgerisler bar.

Germafroditizm

Hermafroditizm haywanlarda ushraydı, bul erda bir adamda er adam hám urǵashı jınıslıq aǵzalar bar. Jawın jawın qurtıları, shlaklar, qayıslar hám salyangozlar sıyaqlı omırtqasız haywanlar kóbinese germafrodit bolıp tabıladı. Germafroditlar óz-ózinen urıwlantirishi yamasa olardıń basqa túrleri menen juftlashishi, bir-birin urıwlantirishi hám ekewi de násil beriwi múmkin. Óz-ózinen urıwlantırıw jıldamlıǵı sheklengen yamasa jıldam bolmaǵan haywanlarda keń tarqalǵan, mısalı, qasqırlar hám mollyuskalar.
Er adam organizmi menen juftlasha almaytuǵın mayda haywan aseksual kóbeyiw usılı menen kóbeyiw paydasına iye bolıp, hesh qanday ǵárejet hám waqıt talap etpesten kóbeyiw hám kóbeyiw sanın kóbeytiw aseksual kóbeyiw usılınıń tiykarǵı abzallıǵı esaplanadı. Bilgenimizdey, birdey egizler jınısız kóbeyiwde payda boladı, bunıń tiykarǵı kemshilikleri násillik ózgeriwshenliktiń joq ekenligi.

Jınısız kóbeyiw tariypi:

Gametalar hám birdey bolǵan hám olardıń ata-analarınıń anıq nusqaların kórsetetuǵın jas kletkalar payda bolmaǵan hám birikpegen kóbeyiw usılı jınısız kóbeyiw dep ataladı. Aseksual kóbeyiw apomiksis dep da ataladı, bul gametalarning qáliplesiwi hám qosılıwın óz ishine almastan aseksual kóbeyiw arqalı jańa shaxstıń qáliplesiwi.

Klonning tariypi ne

Aseksual kóbeyiw usılı menen payda bolǵan morfologiyalıq hám genetikalıq tárepten uqsas shaxslar klon dep ataladı.

Blastogenez hám blastos degende neni túsinesiz

Jınıslıq bolmaǵan reproduktivlik birliklerden bólekler, urıqlar, gemmulalar hám spora sıyaqlı túrli organizmlerdiń rawajlanıwı blastogenez dep ataladı hám aseksual reproduktivlik dene blastos dep ataladı.

◆ siz da biziń veb-saytimizga keliwińiz kerek https://biologysir. com hám qurılıs injenerin esaplaw ushın basqa veb-sayt sivilsir. com

Jınısız kóbeyiw qásiyetleri
1) jınısız kóbeyiw gametalarning qáliplesiwi hám qosılıwın óz ishine almaydı

2) jınısız kóbeyiwde tek bir ata-ana qatnasadı, sol sebepli onı ata-anadan kóbeyiw dep ataladı.

3) jınısız kóbeyiwde tek mitotik kletkalar bóliniwi olardıń denesiniń somatik kletkalarında ushraydı.

4) jınısız kóbeyiwde ata-ana denesiniń somatik bóleginen jańa organizmler payda boladı, sol sebepli ol somatogen kóbeyiw dep da ataladı.

5) jınısız kóbeyiw usılı menen payda bolǵan klonlar morfologiyalıq hám genetikalıq tárepten ata-analarına uqsas bolıp tabıladı, sol sebepli ózgeriwshenlik payda etmeydi hám evolyutsiyada rol oynamaydı.

6 ) bul tez kóbeyiw usılı, sol sebepli ol jınıslıq kóbeyiwden kóre kóbirek premitiv kóbeyiw usılı esaplanadı.

Jınısız kóbeyiw túrleri
1) bóliniw
2) tóbeurcuklanma
3) bólekleniw
4) spora payda bolıwı
5) regeneratsiya
6 ) partenogenez
7) vegetativ kóbeyiw

Bóliniw Aseksual kóbeyiw usılı

organizmdiń bir ata-ana denesi eki yamasa odan artıq qız kletkalarǵa bólinetuǵın aseksual kóbeyiw usılı bóliniw dep ataladı. Bóliniw processinde pútkil ata-ana denesi reproduktivlik birlik bolıp tabıladı.

Qızıl kletkalar sanına qaray bóliniw eki túrge bólinedi

A) ekilik bóliniw

B) Kóp bóliniw

Bakteriyalarda ekilik bóliniw

Átirap -ortalıqtıń qolay sharayatlarında úlkenler ata-ana denesi eki teń qız kletkalarǵa bolınıp, ekilik bóliniw dep ataladı. Bul protist (amoeba euglena), bakteriyalar, jasıl suw ósimligi (chlamydomonas) hám planariy (tegis qurt) larda ushraytuǵın eń ápiwayı hám eń keń tarqalǵan jınısız kóbeyiw usılı. Ekilik bóliniwde yadrodıń bóliniwi bolǵan karyokinezdan keyin sitoplazmaning bóliniwi bolǵan citokinez júz boladı, sol sebepli ata-analarda hesh nárse qalmaydı, qız kletkalar azıqlanadı hám ósedi hám processni tákirarlaydı, ne ushın ekilik bóliniw procesin basdan keshirip atırǵan organizm de o'lmas dep ataladı..

Citokinez tegisligi tiykarında binar bóliniw túrleri

a) tártipsiz ekilik bóliniw
b) uzınlamasına ekilik bóliniw
v) kese ekilik bóliniw

Tártipsiz ekilik bóliniw

ekilik bóliniwdiń bul rejiminde citokinez procesi hár qanday tegislik boylap júz boladı, lekin onıń tegisligi mudamı karyokinezga perpendikulyar boladı, mısalı, amyobada jaylasqan.

Uzınlamasına ekilik bóliniw

ekilik bóliniwdiń bul rejiminde citokinez uzınlamasına kósher boylap, mısalı, evglenada júz boladı.

Kese ekilik bóliniw

ekilik bóliniwdiń bul rejiminde citokinez kese kósher boylap júz boladı, mısalı, Paramecium

Amyobada kóp bóliniw

Aseksual kóbeyiwdiń bul túri, bunda ata-ana denesi qolaysız sharayatta, kista diywalidıń úsh qatlamın payda etiw arqalı kóplegen qız kletkalarǵa bólinedi. Kóp bóliniw waqtında ata-ana denesiniń yadrosı amitoz arqalı kóplegen yadrolarǵa bólinedi. Kóp bóliniw plazmodiy hám amyoba sıyaqlı organizmler sanında ushraydı

Tóbeurcuklanma Aseksual kóbeyiw usılı

Bul aseksual kóbeyiw usılı, bunda ata-ana denesinde yamasa onıń ishinde bir yamasa bir neshe bir kletkalı kóp kletkalı o'simtalar payda boladı, hár bir kóp kletkalı ósiw urıqları ata-ana xarakterin rawajlantıradı hám ata-ana denesinen ajıratılǵan halda ósip, jańa úlkenler organizmine aylanadı. tóbeurcuklanma procesi, tóbeurcuklanma shimgichni, gidra hám bir kletkalı zamarıqlarda tabılǵan qamır tırıs.

Gidra hám skifalarda urıqlar sırtqı tip bolıp, bunda urıq ata-ana denesiniń sırtqı maydanında payda boladı, bul sırtqı urıq dep ataladı. Lekin spongilla dushshı suw shimgichida urıqlar payda bolıwı ishki bolıp, gemmulalar dep atalıwshi urıqlar sanı ata-ana denesinde payda boladı..

Bólekleniw jınısız kóbeyiw usılı
Aseksual kóbeyiw usılı, bunda ata-ana denesi eki yamasa odan artıq bóleklerge bólinedi hám denediń hár bir bólegi jańa organizmge aylanıwı múmkin. Kóbeyiwdiń bul usılı tegis qurtda, teńiz anemon gidrasida hám echinodermada ushraydı.

Jınısız kóbeyiw spora payda bolıwı

Korollıǵılıq aǵzaları zamarıqlar hám suw ósimligi zoosporlar dep atalıwshi arnawlı aseksual reproduktivlik struktura arqalı ko'payadilar,

zoosporlar - jalańash protoplazmatik deneni bayraqchali háreketleniwshiler. Ulotriksda ushraytuǵın zoosporalarning payda bolıwı. Konodiya dep atalatuǵın háreketsiz sporalarda bolsa Penicillium notatum tabıladı

Jınısız kóbeyiw regeneratsiyasi
jınısız kóbeyiwdiń bul túri, bunda organizm jańalanadı, denediń bir qansha joǵalǵan bólimleriniń, mısalı, kletkalar toqımaları hám shólkemleriniń tikleniwi, regeneratsiya procesi planariyada ushraydı.

Jınısız kóbeyiw partenogenezi

partenogenez - jınısız kóbeyiw usılı bolıp, ol jaǵdayda urıwlanbaǵan máyekhujayra tolıq qáliplesken gaploid organizmlerge aylanadı. Bul kóbeyiw usılı omırtqasızlar shira hám pal hárreleri sanında, sonıń menen birge, Turkiya hám birpara qus sıyaqlı omırtqalı haywanlarda ushraydı.

Partenogenezning eki túri ámeldegi, biri tábiy partenogenez, ekinshisi jasalma partenogenez.

vegetativ kóbeyiw
Bul sonıń menen birge, jınısız kóbeyiw usılı bolıp, ósimlik denesiniń túbir japıraqları sıyaqlı bólimleri ósimlikke aylanadı, vegetativ kóbeyiw vegetativ kóbeyiw dep da ataladı.