Tirsakli vallarni tayyorlash texnologiya jarayoni

Xulosa:


Men amalyot davrimda birinchi navbatda korxonadagi texnika xavsizlik va mehnat xavsizlik qoidalari bilan tanishdim. Men amalyot davrini turli yo'l qurilish, tamirlash obyektlarida o'tadim. Men bu yerda yo'l qurilish va tamirlash jarayonlari bilan chuqur tanishdim. Bundan tashqari men yo'l qurilish mashinalari va texnikalaridan foydalanishni batafsil urgandim. Bu men uchun juda qiziqarli va foydali jarayon buldi. Bu yerda olgan bilim va kunikmalarim meni kelajakdadagi faolyatimda katta ro'l o'ynaydi va yordam beradi deb o'ylayman. ппd Bundan maqsad institut ravnaqi uchun bor kuch salohiyatimni ishga solishdir, bunga irishish uchun qulimdan nima kirsa qilishga tayyorman. Men xulosa qilib shuni ayta olaman.

Mundarija:


1. Kirish. Korxonaning tashkil topish va rivojlanish tarixi.
2. Yo'l qurilishini tashkil qilishda uning texnik-iqtisodiy tasnifi.
3. Yo'l qurilishida yo'l poyi va yo'l to'shamasini qurish ishlarini tashkillashtirish.
4. Yo'l qurilishi va tamirlash jarayonida mehnat muhofazasi va yong'inga qarshi ko'zda tutilgan tadbirlar.


5. Amaliyot yuzasidan xulosa.

Tirsakli vallarni tayyorlash texnologiya jarayoni
Turli fizik-kimyoviy xususiyatli u yoki bu turdagi materiallarni val
tayyorlash uchun ularning mustahkamlik va edirilishga hisob-kitobi
asosida qo‘llaniladi.
Val zagotovkasini olish. Odatda tirsakli val zagotovkasi issiq hajmiy
shtamplash yoki quyma usulda olinadi. Tirsakli vallar shtamplash usulida
uglerodli va legirlangan po‘latlardan, quyma vallar esa yuqori mustahkam
ko‘kimtir cho‘yandan, perlitli bolg‘alanuvchan cho‘yandan va legirlangan
po‘latdan yasaladi. Keyingi (quyma) usul ilg‘or usullardan hisoblanib,
bunda zagotovka yuqori aniqligi ta’minlanadi, mexanik ishlovlarga
quyiladigan qatlam kamayib, ba’zi hollarda bu qatlam umuman
quyilmaydi.
Zagotovkalarni issiq hajmiy shtamplash usulida tayyorlash yalpi
oqimli ishlab chiqarish talablariga mos bo‘lib, chunki bu usulda asbob
uskunalar zagotovka shakli va o‘lchamlarini mexanik ishlov berish
jarayonida tayyor detalning shakli va o‘lchamlariga asta-sekin
yaqinlashtiradi. Bunda metall tolalarining qulay joylashuvi ta’minlanib, bu
o‘z navbatida detalning mustahkamlik ko‘rsatkichlarini oshiradi. Misol
tariqasida 5 tonna yuk ko‘taradigan yuk avtomobilning tirsakli val
zagotovkasini tayyorlash texnologiyasini ko‘rib chiqamiz.
Valni tayyorlash uchun dastlabki material sifatida po‘lat 45 olinib, u
quyidagi mexanik xususiyatlarga ega: normallashgan holatida NV bo‘yicha
qattiqligi 163...197, В 6/QH / мм2 s = 2 Т 360H / мм s = . Po‘latning kimyoviy
tarkibi % hisobida: uglerod 0,42...0,50; kremniy 0,17 magniy 0,50...0,80.
tirsakli val zagotovkasi 120x120 mm, uzunligi 875 mm, ko‘ndalang kesim
yuzasi 120x120 mm, og‘irligi 969,5 N bo‘lgan shtangadan tayyorlanadi.
Materialning 40% kuyindi, o‘simta va boshqa chiqindilarga chiqib ketadi.
Tirsakli val pokovkasining og‘irligi 580N. Pokovka sifatiga qo‘yiladigan
talablar quyidagilar: shtamplash qiyaliklari ko‘pi bilan 5%; qayd etilmagan
radiuslar – ko‘pi bilan 3 mm; (ishlov berilmaydigan yuzalar toza,
86
kuyindisiz, qatlam-qatlamlarsiz, darslarsiz) bo‘lishi kerak; defektlarni
chekankalab yoki payvandlab bartaraf etishga ruxsat etilmaydi;
pokovkaning qattiqligi NV 163...197. Quyida Zil avtomobilining tirsakli
valining zagotovkasini tayyorlash texnologiYasining sxemasini keltiramiz.
3-jadval
Amal Jihoz va uskuna
Shtangani 450...5500S gacha qizdirib
zagotovka uzunligi bo‘yicha kesib olish.
Zagotovkani 1220...13400S gacha qizdirish.
10000S da (minimal harorat) dastlabki
shtamplash.
Yakuniy shtamplash.
O‘simta va g‘udirishlarni kesish (2,5 mm gacha
bo‘lgan o‘simtalarga ruxsat etiladi).
2 va 3 tirsaklarni 1 va 4 tirsakka nisbatan 900 ±
20 ga burish (issiq holda).
Ikki ariqchada zagotovkani to‘g‘rilash (issiq
holda).
Valni qizdirish (ehtiyojga qarab).
Qolgan tirsaklarni burash (issiq holda).
Normallash (pech harorati 850...8700S,
qizdirish davomiyligi 35 min, sovutish
havoda).
Qattiqlikni nazorat qilish (iz diametri 4,3...4,7
mm).
Shaxtali qizdirish pechi,
pressqaychi.
Yarim metodik pech.
Shtamplash moloti,
shtamp.
Shtamplash moloti.
Kesuvchi press va
shtamp.
Burash mashinasi.
Bug‘ moloti, to‘g‘rilash
shtampi.
Yarim metodik pech.
Burash mashinasi.
Konveyer pechi.
Brinel pressi, o‘lchash
lupasi.
87
Zagotovkani zaharlash yoki pitra bilan
tozalash.
O‘zak bo‘yinlari bo‘yicha valni sovuq holda
to‘g‘rilash (bo‘yinlarning I va V bo‘yincha
nisbatan tepishi 2,5 mm dan ortiq bo‘lmasligi
kerak; quyruq qismining tepishi esa 3 mm dan
ortiq bo‘lmasligi kerak I va V bo‘yinlarga
nisbatan).
Yakuniy nazorat
Zaharlash agregati, pitra
otish kamerasi.
Gidravlik to‘g‘rilash
pressi.
Zagotovkani normalashtirish uning qattiqligini reglameitlaydi, ichki
kuchlanishlarni oladi, bu esa o‘z navbatida mexanik ishlovning sifatli va
unumli bo‘lishini ta’minlaydi. Issiq hajmiy shtamplangan tirsakli vallarni
tayyorlashda eng ko‘p kuchlanish joylarida metall o‘ta yuqori zichlikda
bo‘lishi talab etiladi (o‘zak va shatun bo‘yinlari bo‘yicha). Jag‘larning
bo‘yinlar bilan birlashish joyida metall tolalari uzilib qolishiga yo‘l
qo‘ymaslik kerak. Issiq hajmiy shtamplangan vallarni tayyorlashning
zamonaviy texnologiyasi val egriligi 1,0...1,3 mm, byin ovalligi 1,5...2,0
mm, bo‘ylama va ko‘ndalang qiyshiqligi (перекосы) 1,0...2,0 mm,
flYanets yon tomonining perpendikulyarlik (tiklik)dan chetga chiqishini
0,5...0,8 mm, bo‘yin diametrlarga beriladigan qo‘yimning 5,0...6,5 mm,
bo‘yinlarning yon tomoni bo‘yicha qo‘yimning 3,0...4,0 mm bo‘lishini
ta’minlaydi.
Yalpi va katta seriyali ishlab chiqarish sharoitida po‘lat tirsakli
vallarning zagotovkasi bolg‘alash presslarida shtamplanib, bunda yuqori
mahsuldorlik ta’minlanadi. Bundan tashqari presslarda shtamplash
zagotovka aniqligini shtamplash qiyaligining kamayishi hisobiga oshiradi
va metallning yaxshi qisilishi hisobiga mexanik ishlovga beriladigan
qatlamni (qo‘yimni) 30...40% gacha kamaytiradi va zagotovka aniqligini
oshiradi. Tirsakli vallar bolg‘alash persslarida shtamplanib, valning
flyanetsi gorizontal bolg‘alash mashinalarida tayyorlansa, bu yaxshi natija
beradi.
Issiq hajmiy shtamplangan tirsakli vallar 8...9 toifa aniqligida
tayyorlanadi.
88
Cho‘yan tirsakli vallarning zagotovkasi er qoliplarga yoki qobiqli
qoliplarga quyib olinadi. Vallarni quyishda o‘zak va shatun bo‘yinlarining
ichi bo‘sh qilib tayyorlanadi. Buning uchun bo‘yinlarga sterjenlar
qo‘yiladi. Katta vallarda va teplovoz dizellarining jag‘larining ichi ham
bo‘sh qilib tayyorlanadi. Bu bilan, birinchidan, valning og‘irligi kamaysa,
ikkinchidan moy kanallarini parmalash kabi mehnattalab ishga barham
beriladi, chunki vallarni quyishda uning ichiga maxsus moy naychalari
o‘rnatib quyiladi. Er qoliplarga quyishda bog‘lonchi material sifatida
suyuq shishadan foydalaniladi. U qolipni mustahkamlaydi, chunki qolip
tayyor blganidan so‘ng u karbonat angridrid gazi bilan puflanadi.
Tirsakli vallar zagotovkasini yuqori mustahkam ko‘kimtir cho‘yandan
qobiqli qoliplarga quyib olish eng ilg‘or usullardan hisoblanadi
( 550Н / мм2 В s = gacha va NV 185...255 gacha). Qobiqli qoliplarda quyma
olish metallardan foydalanish koeffitsientining, quyma sifatining yuqori
bo‘lishiga va uning aniqligi beshinchi, tozaligi to‘rtinchi toifagacha
bo‘lishini ta’minlaydi. Quyma aniqligi yuqoriligi ishlov berishga
quyiladigan qatlamning kichrayishi hisobiga mexanik ishlov berish uchun
mehatni 20...25 % gacha kamaytiradi. Quyma vallarga ishlov berish ancha
qulay, ichki kuchlarning konsentratsiyalashuviga kam ta’sirchan va
dastlabki muvozanatlanmaganligi darajasi oz, bu o‘z navbatida dastgoh va
asboblarni ekspluatatsiya qilish sharoitlarini yaxshilaydi.
Katta seriyali va yalpi ishlab chiqarish sharoitida termoreaktiv
smolalar asosidagi qobiqli qoliplarni tayyorlash avtomat yoki
yarimavtomat siklda tashkil qilinishi mumkin, detallarni qobiqli qoliplarga
quyish esa konveyerda amalga oshiriladi. Qobiqli qoliplarga quyishning bu
xususiyatlari tirsakli vallarni tayyorlash texnologik siklini, tayyorlov
sexlari maydonini qisqartirish imkoniyatini yaratadi, shu bilan birga qolip
tayyorlash materiallariga extiyojni 10...15 marta kamaytiradi. Quyma
tirsakli val zagotovkalaridagi ichki kuchlanishlarni olish va tarkibini
yaxshilash uchun ular termik ishlov (normallash, kuydirish)dan o‘tadilar.
Termik ishlovdan so‘ng quyma val issiq holda to‘g‘rilanadi. Quyma
tirsakli vallar quyidagi tavsifga ega: bo‘yin diametrlarida ishlov berishga
quyilgan qatlam 3,0...3,5 mm; qolipning ajralish chizig‘i bo‘yicha surilishi
0,2...0,4 mm; bo‘yinning yon tomonlari bo‘yicha quyilgan qatlam 1,5...2,0
mm; bo‘yinlar ovalligi 0,5...1,0 mm, val egriligi 1,0...1,5 mm.
89