Tirsakli vallarni tayyorlash texnologiya jarayoni

С = mrw 2 ,
m - muvozanatlanmagan massa;
r - muvozanatlanmagan massadan aylanish o‘qigacha bo‘lgan masofa;
w - valning burchak tezligi,
103
ammo
д
G
m =
bu erda
G - muvozanatlanmagan massa og‘irligi;
д - erkin tushish tezlanishi,
ayni paytda burchak tezligi
сек
n 1
60
2 ×
=
p
w .
Demak, detalning aylanishlar soni ma’lum bo‘lsa, markazdan qochma
kuchni aniqlash mumkin.
2
30
÷ø
ö
çè
æ ×
= × n
r
д
G
S
p
kg.
Muvozanatlanmagan massa markazdan qochma kuchni, u esa o‘z
navbatida tayanchlarga (o‘zak bo‘yinlariga) sikllik yuklamani keltirib
chiqaradi. Muvozanatlanmagan massaga ega tirsakli valning aylanishida
unga bir juft muvozanatlaimagan markazdan bir juft qochma kuch ta’sir
qilib, ular valni egishga intiladi. Tirsakli valni dinamik muvozanatlash
nazariy jihatdan, unda tirsakli valga ta’sir qilayotgan istalgan markazdan
qochma kuchni valning ikki yon tomon tekisligiga qo‘yilgan ikki
markazdan qochma teng ta’sir etunchi kuchga keltirish mumkinligiga
asoslanadi. Bu teng ta’sir etuvchi kuchlarni muvozanatlash uchun yon
tomonlarga muvozanatlonchi massalarni qo‘shish kerak bo‘ladi. Ularning
miqdori keltirilgan teng ta’sir etunchi kuchlarga teng yo‘nalishi esa
qarama-qarshi tomonga yo‘nalgan kuchni hosil qiladi. Yoki
muvozanatlanmagan massaga teng miqdordagi metallni markazdan
qochma kuchlar qo‘yilgan joydan olib tashlash kerak.
Tirsakli vallarga keltirilgan ishlov berish texnologik jarayonidan,
dinamik muvozanatlash ikki bosqichda olib borilishi ko‘rinib turibdi.
Tirsakli vallarni dastlabki muvozanatlashda 3000...1500 g.sm ga,
1300...2000 мин -1 ishlovchi tirsakli vallarda yakuniy muvozanatlashda
30...70 g.sm ga, 3000...5000 мин -1 da ishlonchi vallarda esa 15...20 g.sm ga
erishiladi. Bu vallarda birinchi bosqichdagi muvozanatlash 300 g.sm ni
tashkil etadi.
104

35-rasm. Tirsakli vallarni maxovik va ilashma bilan dinamik
muvozanatllash stendi:
1-parmalash kallagi; 2, 11, 15-elektrodvigatellar; 3-val; 4-datchik; 5-
o‘q tayanchining gidrotsilindri; 6-o‘q tayanchi; 7-tirsakli val muftasining
taYanchi; 8-maxovix; 9-gidrotsilindr shkalasi; 1 0-potensiometr; 12-
ampermetr; 13-signal lampalarining pulti; 14-nazorat lampasi; 16-
boshqarish pulti; 17-tayanch; 18-tayanchni kerish gidrotsilindri; 19-bikr
tayanch; 20-bikr tayanch gidrotsilindri; 21-selsin qabul qilgich; 22-surilish
gidrotsilindri; 23-gidrostansiya.


Muvozanatlanmaganlik posangilardan metallni parmalab olib tashlash
yo‘li bilan to‘g‘rilanadi. Tirsakli valni muvozanatlaganda valning barcha
ichki bushliqlari va moy kanallari moy bilan to‘ldiriladi, shatun
bo‘yinlaridagi rezbali teshiklar va moy chiqadigan teshiklar texnologik
tiqin bilan berkitib qo‘yiladi. Dinamik muvozanatlash davomida ta’sir
qilayotgan muvozanatlanmagan kuchlar miqdorini tirsakli valning yon
tomonlari bo‘yicha aniqlash imkonini beradi va bu kuchlarning qanday
burchak ostida joylashganligini ham aniqlab beradi. Muvozanatlash
natijalari bo‘yicha ortiqcha metallni qaysi posangidan olish dasturi ham
ishlab chiqiladi. Muvozanatsizlikni bartaraf qilishning dastlabki bosqichi
valning eng chetki posangilaridan 20 mm diametrli teshikni ma’lum
chuqurlikkacha parmalash bilan bajariladi. Yakuniy muvozanatlashda o‘rta
posangilardan 12 mm diametrli teshik parmalanadi. Qatorning unumdorligi
105
soatiga 54 val.

Tirsakli vallarni muvozanatlash qurilmasi sxemasi 35-
rasmda keltirilgan.


Tirsakli val konstruksiyasida muvozanatsizlikni bartaraf qilish uchun
ikkita maydoncha ko‘zda tutilishi kerak va ular valning mustahkamligiga
ta’sir qilmaydigan qalinlikdagi qatlamga ega bo‘lishi kerak.
Muvozanatsizlikni bartaraf etish uchun tekisliklar sonini ko‘paytirish
maqsadga muvofik emas, chunki bu muvozanatlash dastgohining
murakkablashishiga olib keladi.