Tip: Chalaxordalilar (hemichordata)

Toshkent shahar Uchtepa tumani 203-maktabi biologiya fani o’qituvchisi Butunova Iris Umbarovna

MAVZU: Biogeokimyoviy sikl.

H2O
S
P
O2
C
N2
BIOGEOKIMYOVIY SIKL.
Moddalarning biologik va geologik aylanish jarayonlari birgalikda moddalarning biogeokimyoviy aylanishini hosil qiladi. Bu jarayon suv, kislorod, uglerod va azotning aylanishida namoyon bo’ladi. Biosferada kimyoviy elementlar va anorganik
moddalarning tashqi muhitdan
organizmlara,organizmlardan esa yana tashqi
muhitga chiqishi orqali aylanishidir. Masalan:
karbonat angidridning aylanish davri
300 y, kislorodning aylanishi 2000 y,
suvniki 2 mln yilga teng.

Biosferada uglerodning davriy aylanishi.

• Barcha organik birikmalar hamda atmosferadagi karbonat angidrid gazi tarkibiga kiruvchi muhim biogen element. Yerning rivojlanishi davomida davriy aylanishdan chiqib qolgan uglerod o’rni vulqonlar otishi va tabiiy jarayonlar natijasida atmosferaga qaytariladi.

Biosferada azotning aylanishi.

• Azot biosferadagi eng ko’p tarqalgan element hisoblanadi. Atmosferadagi elektr hodisalar (chaqmoq) ta’sirida kislorod bilan reaksiyaga kirishib azot oksidi {azot (IV) oksid}ni hosil qiladi.) Tabiatda azotning davriy aylanishida azotobakteriyalar muhimrol o’ynaydi.

Biosferada kislorodning davriy aylanishi.

• Yashil o’simliklar va sianobakteriyalar biosferaga kislorodni yetkazib beruvchilar hisoblanadi.Fotosintez natijasida paydo bo’lgan kislorod ultrabinafsha nurlar ta’sirida ozonga aylanadi, atmosferaning yuqori qatlamlarida ozon ekrani hosil bo’ladi.

Biosferada suvning davriy aylanishi.

• Suvning davriy aylanishini ta’minlovchi asosiy kuch quyosh energiyasi, natijada dengiz va okeanlarning suvlari bug’lanadi.Tirik organizmlar tanasining yarmidan ko’p qismi suvdan iborat.Yog’inlar natijasida suv tuproqqa shimilib chuchuk suv manbayi bo’lgan yerosti suvlarini to’ldiradi..

Biosferada fosforning davriy aylanish.

• Asosiy biogen element hisoblanadi.u nuklein kislotalar, ATF, hujayra membranasi, dentin (tish qatlami) va suyak to’qimasi tarkibiga kiradi. Atmosfera tarkibida uchramaydi, uzoq geologik davrlar mobaynida hosil bo’lgan tog’ jinslari uning manbayi hisoblanadi.

Biosferada oltingugurtning davriy aylanishi.

• Oltingugurt tabiatda asosan H2S, sulfitlar, sulfatlar hamda erkin holda uchraydi. O’simliklar sulfatlarni o’zlashtirib, oltin- gugurt saqlovchi aminokislotalar sintez qiladi.Hayvonlar esa oltingugurtni orga- nik birikmalar orqali o’zlashtiradi.O’simlik va hayvonlar nobud bo’lib,redutsentlar tomonidan parchalanib, “S” yana tashqi muhitga qaytariladi. Tarkibida “S” ko’p moddalarning yonishidan “S” oksidlari hosil bo’ladi, suv bug’lari bn reaksiyaga kirishib kislotalarni hosil qiladi.

“FRAYERA” metodi.

Muhim xuxusiyati
Fotosintes qiladi. Suv bug’latadi.
Nomuhim hususiyatlari
Kislorod bilan nafas oladi.
Vegetativ organ.
Misol keltiring.
Gulli o’simliklarda bo’ladi.
Mos kelmaydigan
ta’riflar.
Bir hujayrali suvo’tlarda bo’ladi.
Barg
Muhim xuxusiyati.
Kimyoviy belgisi-”C”
Atom massasi-12

Nomuhim hususiyatlari.
Aminokislotalar, organik birikmalar tarkibida uchraydi.

Misol keltiring.
Karbonat angidrid, oxaktosh,
ko’mir...
Mos kelmaydigan
ta’riflar.
Denitrifikatsiya jarayonida atmosferaga
ajraladi.
uglerod
Muhim xuxusiyati
Fotosintezda ishtirok etadi.
Nomuhim hususiyatlari
Vodorod va kisloroddan
tashkil topgan.
Tog’ jinslarini yemiradi.
Misol keltiring.
Sut, meva va sabzavodlar tarkibida bo’ladi.
Mos kelmaydigan
ta’riflar.
Baliq suvsiz yashay oladi.
suv

“SINKVEYN” USULI

OT ___________Ildiz 1 ta so’z

SIFAT_________o’q, popuk 2 ta so’z

FE’L__________o’sadi, suvni shimadi,to’playdi 3 ta so’z

GAP __________ Ildiz o’simlikning vegetativ organi 4 ta so’z

SINONIM SO’Z______ nasos,(корень) 5 ta so’z

REFLEKSIYA ... 3-,2-,1-...

3 ta yangi olgan ma’lumot

2 ta siz bilgan ma’lumot

1 ta bilishni istagan ma’lumot

Etiboringiz uchun
raxmat