Tilshunoslikka kirish

Ko’p ma’noli iboralar (iboralarda polisemiya)
Iboralarning asosiy qismi bir ma’noli. Iboralarda ko’p ma’nolilik kam uchraydi: Eskini yamaguncha esing ketadi. Uni maqtab esi ketdi. Jangchi goh-goh o’ziga kelib yotdi.

Endi o’zinga kelding.

Omonim iboralar

Bir xil shaklda tuzilgan, ammo boshqa-boshqa ma’nolarni ifodalaydigan iboralar omonim iboralar deyiladi. Omonim so’zlar tilda ko’p bo’lishiga qaramay, omonim iboralar kam uchraydi.

1. Boshiga ko’tarmoq. Uyni boshiga ko’targan bolalar tinchib qolishdi (“shovqin solmoq” ma’nosida);

2. Boshiga ko’tarmoq. Har doim sizni boshiga ko’taradi. (“e’zozlamoq” ma’nosida);

3. Og’ziga olmoq (ichmoq): Ilgari bir qatra og’ziga olmas edi.

Og’ziga olmoq (gapirmoq); Ammo hech kim meni qaytarishni og’ziga olmas edi.

Sinonim iboralar

Ma’nodoshlik hodisasi ibora uchun ham xos. Shaklan har xil iboralarning bir-biriga yaqin ma’nolarni anglatib kelishi sinonim iboralar deyiladi:

Kayfi buzuq-ta’bi tirriq;

Toqati toq bo’lmoq-sabr kosasi to’lmoq.

Yaxshi ko’rmoq-ko’ngil bermoq;

Lug’aviy birlik sifatida iboralar so’zlar bilan ham sinonimik munosabatda bo’ladi: tomdan tarasha tushganday-kutilmaganda; og’zi qulog’ida-xursand, joni chiqmoq-g’azablanmoq; ta’bi xira-xafa; quling o’rgilsin-ajoyib.