Tilshunoslik nazariyasi

 

Sinonimlar va ularning tiplari. Fonetik qurilishi (shakli) har xil, ma`nosi esa bir xil bo‘lgan 

so‘zlardir: aylanmoq-kezmoq-sayr qilmoq, pedogok-muallim.  

Bir  umumiy  (birlashtiruvchi)  ma`nosi  bilan  o‘zaro  bo

ғ

lanuvchi  so‘zlar  guruhi  sinonimik  

qator  deyiladi. 

Ko‘p  ma`noli  so‘zlar  har  bir  ma`nosi  bilan  boshqa-boshqa  sinonimik  qatorda  bo‘lishi 

mumkin: bitirmoq. 

1) bitirmoq-tugatmoq-tugallamoq, tamomlamoq; 

2) bitirmoq-bajarmoq-ado etmoq-o‘rinlatmoq; 

3)  bitirmoq-tamomlamoq-tamom  qilmoq-son  qilmoq-sonlamoq-af  qilmoq-yo‘qotmoq-yo‘q 

qilmoq. 

Sinonimik  qatorni  tashkil  etuvchi  so‘zlar  qaysidir  jihatlari  bilan  bir-biridan  farqlangani 

uchun tilda alohida leksik birlik sifatida yashash imkoniyatiga ega. 

Sinonimik qatordagi so‘zlar asosan quyidagi hodisalar nuqtai nazaridan o‘zaro farqlanadilar: 

1. emotsional-ekspressiv nuqtai nazaridan: xunuk-badbashara 

2. Uslubda farqlanadi:odam-kishi-inson 

---

 

 

27

3.  Sinonimik  qatordagi  so‘zlar  hozirgi  adabiy  tilga  munosabati  nuqtai  nazaridan  o‘zaro 

farqlanishi mumkin: o‘qituvchi- domla-afandi. 

4.  Sinonimik  qatordagi  so‘zlar  ma`noni  qaydarajada  ifodalashi  jihatdan  ham  o‘zaro 

farqlanadi: qiziq-

ғ

alati-antiqa-ajayib-alomat. Neytral: qiziq. Kuchli: ajoyib, alomat, antiqa. YAxshi, 

durust, tuzuk (kuchsiz) 

Paydo bo‘lishi: 

1. So‘z o‘zlashtirish orqali 

2. YAngi ma`noli so‘zlar: vazifa-topshiriq