Tilshunoslik kafedrasi «matn tilshunosligi»

Adabiyotlar
1. Yo‘ldoshevM. Badiiymatnninglisoniytaxlili. - Toshkent: Alisher
NavoiynomidagiO‘zbekistanMilliykutubxonasinashriyoti, 2010.
2. Kurbanova M. Yo‘ldoshev M. Matn tilshunosligi. - Toshkent: Universitet,
2014.
3. YuldoshevM. Badiiymatnlingvopoetikasi. - Toshkent: Fan, 2008.
2-Ma`ruza Badiiy matnni tahlil qilish tamoyillari va usullari
(4 soat)
Reja:
1. Baliiy matnning o`ziga xosligini ta`minlovchi vositalar.
2. Badiiy matnni tahlil qilish tamoyillari
3. Badiiy matnni tahlil qilish usullari.


Tayanch atamalar:matn, matn komponentlari, tamoyil, tahlil, usul.

Badiiymatndaekspressivlikijobiyvasalbiyma’noottenkasigaegabo‘lganvositalaraniqko‘rinibturadi. Badiiymatnlisoniytahlilqilingandaanashundaybirliklarniajratish, qaysiturkumgaoidligi, kimningnutqida, nimamaqsaddaqo‘llanilganligi, kimganisbatan, qandayvaziyatdaishlatilganligiehtiborgaolinishizarur.

Odatda, erkalash, suyish, hurmat, ulug‘lashkabima’nolarijobiy, jirkanish, mensimaslik, kibr, masxara, nafrat, g‘azab, kinoyakabimunosabatlarnibildiruvchiso‘zlarsalbiyma’noottenkasigaegabo‘lganso‘zlarkiradi. Tahliljarayonidamatndaqo‘llanilganbarchamorfologikbirliklaremas, estetikmaqsadaniqko‘rinibturgan, yozuvchiningbadiiyniyatiifodalanganmorfologiko‘zgachaliklarhaqidaso‘zyuritiladi. Masalan: takror, morfologikparallelizm.
Atoqliotlar: G‘oyibnazarPinxonov, OldiSottiev, Tijoratxon, Dehqonqul.
2.Badiiymatnningtahsirchanliginitahminlashdasintaktikusuldankengfoydalaniladi.
Badiiyadabiyotdaifodalinutqvositasisifatidamuhimrolo‘ynaydigan, mazmunanstabillashgannutqoborotlarisintaktik-stilistikfiguralardeyiladi.
Sintaktikfiguralarnutqtahsirchanliginioshirish, tasviriyliknikuchaytirishgayordamberuvchimaxsussintaktikqurilish, nutqko‘rinishlarida.
Troplarso‘zlarbilanishko‘rsa, figuralargaptuzilishivagapdananglashilganumumiyma’nogaasoslanadi.
Figuralarnutqniohangdor, tahsirchanvajozibadorqilishivashuyo‘lbilantinglovchitomonidanosonlikbilanqabulqilinishidamuhimuslubiyvositadir. SHuninguchunhamularnimahlumdarajadanutqmuzikasideyishmumkin.
Parallelizm – ikkihodisaniyonma-yonqo‘yibtasvirlashorqaliularnibir-birigaqiyoslashusulibo‘lib, undantasviretilayotganobhektgatinglovchinidiqqatiniqaytatortishmaqsadidafoydalaniladi. Parallelizmningasosiyvazifasifikrgaizohberish, ungatinglovchinito‘laishontiraolishdaniborat.
Parallelizmusulihis-hayajon, ko‘tarinkiruxbilanaytilgannutqko‘rinishlariuchunxarakterlibo‘lib, tinglovchidaturliemotsiyalarniuyg‘otuvchiifodashaklihisoblanadi. Parallelizmnatijasidadavomiylik, ko‘tarinkilik, qathiylikkabiifodalanishigaerishiladi.