Tilshunoslik asoslari

XIX. PALEOSIY TILLARI OILASI

(Shimol va Shimoliy Sibirning tub aholisi so‘zlashadigan tillar)

A. Chukcha-kamchatka tillari

1) chukcha;

2) koryak tili;

3) itelmen tili;

4) alyutor tili;

5) kerek tili.

B. Eskimos-aleut tillari

1) eskimos tili;

2) aleut tili.

C. Enisey tillari

1) ket tili;

2) kott, arin, pumpokol va boshqa tillar.
D. Nivx tili

E. Yukagir-chuvan tillari

Bu guruhga kiruvchi yukagir tili jonli, chuvan tili esa o‘lik til sanaladi.

XX. INDEYS TILLARI
A. Shimoliy Amerikadagi til oilalari

1) algonkin tillariga menomini, delavar, yurok, mikmak, foks, kri, ojibva, potovatomi, illinoys, cheyenn, blekfut, arapaxo kabi tillar kiradi. Shuningdek, bu tillar mikrooilasiga yo‘q bo‘lib ketgan massachusi hamda mogikan tillari ham kiradi; bu tillarda gaplashuvchi alkonginlar Shimoliy Amerikadagi indeys xalqlari guruhiga kiradi, ularning bir qismi Kanadada, yana bir qismi AQShda yashaydi;

2) irokez tillari mikrooilasi cheroki, tuskarora, seneka, oneida, guron kabi tillarni qamragan; bu tillar AQShning shimoliy-sharqiy qismi hamda Kanadaning unga qo‘shni hududlaridagi Shimoliy Amerika indeyslari tiliga yaqin qardosh tillardir;

3) siu tillari mikrooilasi – krou, xidatsa, dakota kabi tillar; o‘lik tillar: ofo, biloksi, tutelo, katavba. Bu tillarda so‘zlashuvchilar AQShning Montana shtatida hamda Janubiy-Sharqiy Arkanzas shtati hududlarida yashaydi;

4) galf tillari – natchez, tunika, chikasav, choktav, muskogi va boshqalar;

5) na-dene tillari mikrooilasiga hayda, tlingit, eyak tillari kiradi. Bundan tashqari o‘zlarini dene deb atovchi atapasklar tillari, xususan, navaxo, tanana, tolova, xupa, mattole kabi tillar ham shu oilaga mansub; bu tillarda so‘zlashuvchilar Alyaska, Shimoliy-G‘arbiy Kanada, AQSh va Meksikaning ba’zi hududlarida yashaydi;

6) mosan tillari mikrooilasi o‘z ichiga vakash (kvakiutlь, nutka) hamda salish (chexalis, skomish, kalispel, bella kula) tillar guruhini qamragan;

7) penutian tillari – tsimshian, chinuk, takelma, klamat, mivok, zuni kabilar;

8) xokaltek tillari – karok, shasta, yana, chimariko, pomo, salina va boshqalar; bu til vakillari AQShning Kaliforniya, Arizona hamda Meksika viloyatlarida yashaydi;