Tillashayx masjidi

ME’MORIY OBIDALAR
MIR ARAB MADRASASI
Mir Arab madrasasi Shayx Abdulla Yamaniy tomonidan Buxoro shahrida 1520- 1536-yillar oralig‘ida bunyod etilgan.
Shayx Abdulla Yamaniy madrasa qurilishini nihoyasiga etkaza olmagan, 1536-yil boshida vafot etgan va uning vasiyatiga ko‘ra kuyovi Shayx Zakariyo qurilishni oxiriga etkazgan.
Madrasa Buxorodagi me’moriy yodgorlik - Minorai Kalonning qarshisida joylashgan. Uning qurilishi shayboniylar sulolasi hukmronligi davriga to‘g‘ri keladi.
Me’moriy obidaning bunyod etilishida xom va pishiq g'isht, loy, yog‘och, sement, temir, tunuka va shu kabi mahsulotlardan foydaianilgan.
Madrasaning hovlisi to‘rtburchak shaklida bo‘lib, atrofini oldi ravoqli, ikki oshyonli 114 hujra o‘rab turadi. Tomonlar o‘rtasidagi 4 baland peshtoqli darsxona — ayvon hovli mahobatini oshiradi. Ichki hovli burchaklari kesilgan to‘g‘ri to‘rtburchak shaklida bo’lib, -uning atrofida ikki qavatli ayvonli hujralar joylashgan. Bosh fasad bo‘ylab peshtoqning o‘ng va chap qanotida ikkita gumbazli zal joylashgan.
Kiraverishda o‘ng qo’lda darsxona, chap qo‘lda go‘rxona joylashgan. Madrasa hujralari gumbazli dahliz va xonalardan tashkil topgan. Madrasa Sharq me’morchilik an’analarining “Chor” uslubida, eshiklari xotamkori uslubida qurilgan.
Mir Arab madrasasi o‘z davrida oliy ta’lim muassasasi hisoblangan. Hozirda madrasada talabalar islom dinidan saboq oladilar. Sho‘rolar davrida uning faoliyati vaqtincha to‘xtatilgan, 1945-yilda yana tiklangan.
Inshoot madrasa vazifasini bajaribgina qolmay, go‘rxona bo‘lib ham xizmat qilgan. Go‘rxonada Ubaydullaxonning yog‘ochdan xotamkori usulida ishlangan sag'anasi va Mir Arab, uning qarindoshlari qabrlari bor.


ME’MORIY OBIDALAR
ISMOIL SOMONIY MAQBARASI
Maqbara 864-868-yillar oralig'ida hozirgi Buxoroning eski shahar qismida Imoil Somoniy tomonidan bunyod etilgan.
Inshoot qabr vazifasini bajarganligi sababli, uning intereri uch pog'onali (to'rtlik - to‘rt devor, sakkizlik — devordan tomga o‘tish qismi va gumbaz - tom ko'rinishdagi) bir xonali kvadrat shaklni tashkil qilgan.
Uning qurilishida pishgan g‘isht, tosh va yog‘ochdan foydalanilgan. Maqbaraning usti gumbaz bilan qoplangan. To‘rt burchagi ustunsimon shaklda ishlangan, gumbaz atrofiga 4 qubba o'rnatilgan. Devor tepasida kungirasimon darcha (40 ta). Har bir darcha hoshiyalangan. Ravoq tepasidagi qanos g‘ishtin tangachalar marjoni bilan chegaralangan. Ikki chetiga mayda-mayda g‘ishtdan chorsu tumor yasalgan. Bino ichkarisi tashqaridagi bino bilan uzviy bog'liq bo'lib, uslub jihatidan bir xil. Ichki devor gumbaz osti bag‘alidagi ustma-ust ravoqchalar - ustunchalarga tayangan. Ravoqchalar 8 qirrali gumbaz asosini tashkil qiiadi. Qirralar burchagiga gumbazga tirgaklik qiluvchi ustunchalar ishlangan. Arxeologik qazilma vaqtida (1927) xona sahnida 2 yog‘och sag'ana borligi aniqlangan. Ismoil Somoniy maqbarasi 4 tomoni bir xil chordara shaklida, uning tuzilishida qadimiy sug‘d me’morchiligining an’analari saqlanib qolgan buyuk me’moriy asar.
Maqbara gumbazsimon, Movarounnahr va Xuroson me’morchiligining o‘ziga xos “Chor” uslubida qurilgan. Me’moriy obidaning o‘ziga xos tomoni shundaki, u O'rta Osiyo arxitektura va san’at tarixidagi dastlabki maqbaralardan biridir. Ismoil Somoniy maqbarasi loyihasidan tortib, hajmiy tuzilishigacha geometrik tartib asosida yaratilganligi uning boshqa maqbaralardan farqlantiruvchi xususiyatidir. Maqbara o‘z davrida somoniy amirlari dafn etilgan daxma hisoblangan.