Тилини ривожлантириш департаменти ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
328 
bo’lgani kabi so’zlarni hissiy jihatdan tasniflashda qo’llaniluvchi ijobiy va salbiy bo‘yoqdorlikka ega 
bo’lgan so‘zlar lug’atini yaratish kerak. Ana shunda matnda qo‘llanilgan so‘zlar lug’at asosida 
guruhlanadi. Bu tadqiqot ishini osonlashtiradi O‘zbek tilining izohli lug’ati asosida so‘zlarni uch salbiy, 
ijobiy yoki betaraf guruhlarga ajratib chiqiladi:
1.
Salbiy
so‘zlar
: abgor, adabsiz, afsus, ajal; 
2.
Ijobiy so‘zlar
: abjir, adab, Afzal, ahil; 
3.
Betaraf so‘zlar
: abadiy, adabiy, adad, afisha, ahvol, aksirmoq. 
Berilgan sharhlardagi so‘zlar ushbu lug’at asosida belgilab chiqiladi. Bunday hisoblashda aniqlik 
yuqori darajada bo‘ladi. Bu nafaqat tadqiqot ishi uchun balki o‘zbek tilining o‘qitilishida ham amaliy 
yordam beradi. O‘quvchilarda so‘zlarning ma’nolari bilan ishlash ko‘nikmasi shakllantiriladi. Keyingi 
bosqichda Python dasturlash tili asosida mahsus dastur ishlab chiqiladi. Python - eng keng tarqalgan 
dasturlash tili bo‘lib, hissiyotlarni tahlil qilishda tezda o'zlashtirmoqda Shunday qilib, biz yuqorida 
gapirganimiz zamonaviy matnlardagi hissiyotlarni avtomatik ravishda tahlil qilish O‘zbekistonda ko’plab 
sohalarning qo’llanilish darajasi va istiqbollarini kengaytiradi. Dunyo bo‘ylab axborotlarning xilma xilligi 
va ko‘pligi sharoitida, ayniqsa, internet foydalanuvchilarining doimiy o'sishi matnli ma'lumotlarni tahlil 
qilish vazifasi dolzarb ekanligini ko’rsatmoqda. Shunga ko’ra inson o‘ziga kerakli bo’lgan axborotlarni 
yig’ish va ularga ishlov berishning yo‘llarini qidirishga intiladi. Dunyo ma’lumotlarining 90% qismi 
strukturasiz ekanligini ko’rsatmoqda. Matnlarni hissiy jihatdan tahlil qilish orqali hujjatlarni oson 
boshqarish, ma’lumotlarni tez fursatda va katta hajmda talqin qilish imkoniyatiga ega bo’lamiz. Xususan 
so‘ngi yillarda ekstremizm g’oyalarining internet foydalanuvchilari o‘rtasida tarqalishi. matnlarni tahlil 
qilishning nechog’lik muhim ekanligini isbotlamoqda. Ekstremistik ruhdagi matnlarni neytral matnlardan 
farqlash orqali yurtimizda sodir bolishi mumkin bo‘lgan xavflarning oldi olinadi. Axborot urushlari 
paytida bu vazifa eng muhim vazifalardan biridir. . O‘zbekiston televideniya, gazeta va jurnallarida IT 
sohasi haqida juda ko’p gapirilmoqda. Kompyuter yordamida bu vazifani bajarish orqali ancha kuch va 
vaqtdan tejashga sabab bo‘ladi.