Tili va adabiyoti universiteti

Leksik dialektizmlar ham o‘z navbatida ichki guruhlarga bo‘lib o‘rganiladi: 
sof  leksik  dialektizmlar,  etnografik  dialektizmlar  va  semantik  dialektizmlar. 
Masalan:  1.Kampir  shotining  yon  yog‘ochini  silab  o‘ynar,  Enaxon  og‘zidan 
olgan saqichini ezib «soqqa» yasar...(Cho‘lpon) 2.Jiyaningiz qishloqdan zig‘ir 
moy  olib  keldi.  SHuni  chuchityapman.  (T.Murod).  3.U  yozlik  kiyimini 
kiyib,  to‘ppa-to‘g‘ri  birinchi  klass  nomerga  bordi  va  o‘zi  uchun  ajratilgan 
kichkinagina  chigiling  (bejirim)  va  soz  uyiga  o‘rnashdi.  (Cho‘lpon).  4.Tok 
osti so‘ri olachalpoq ko‘laga bo‘ldi. (T.Murod)  
Muayyan sheva tarqalgan hududda yashovchi kishilarning o‘zlariga xos 
bo‘lgan  urf-odatlarining  nomlari  etnografik  dialektizmlar  deb  yuritiladi. 
Bunday  so‘zlar  tasvirning  realligini  ta’minlaydi:  U  eshikdan  kirar  –  kirmas 
to‘y  to‘qqizini  xotiniga  uzatib:  -  Qizing  qani?  –  deya  so‘radi.(Cho‘lpon) 
Biror so‘z adabiy tilda ham, shevada ham mavjud bo‘lib, shevada adabiy tilda 
bo‘lmagan  ma’nosi  bilan  qo‘llana  oladigan  so‘zlar  semantik  dialektizmlar 
deb yuritiladi. Masalan, Men buvimdan (onamdan – M.Y.) beruxsat mehmon 
chaqirmayman.  (Cho‘lpon)  Grammatik  dialektizmlarning  ham  morfologik 
va  sintaktik  deb  ataluvchi  ichki  guruhlari  mavjudligini  qayd  etish  mumkin. 
Masalan: Qurvonbibi bu haqiqatni o‘zi-o‘z ko‘nglida necha marta takrorlagan 
bo‘lsaykin. Bilamiz, taqsir, yangi uylangan odamdi gapga tutib bo‘lmaydi.  
Shevaga  xoslik  iboralarda  ham  mavjud  bo‘lib  badiiy  matn 
qahramonlarining  ma’lum  bir  hududga  mansubligini  va  voqea-hodisalar 
bo‘lib o‘tayotgan o‘rinni ta’kidlashga xizmat qiladi. Masalan, Tog‘ay Murod 
asarlarida Surxondaryo shevasiga xos frazeologizmlar ko‘p qo‘llanilgan: Eson 
xizmatkorni  bolasi  Botir  qo‘shchi  tumandan  aynib  keldi.  Xolilatib-xolilatib