Tili va adabiyoti universiteti



Download 1,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet162/217
Sana01.01.2022
Hajmi1,78 Mb.
#281903
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   217
Bog'liq
MATNLINGVISTIKASI-converted

           
207
Д е м ь я н к о в В.3.  Когнитивная  лингвистика  как  разновидность,  интерпретующего 
подхода // Вопросы языкознания. -Москва. 1994. - №4. - С. 18. 
 
            
208
  Юганов  В.И.  Текст  как  продукт  коммуникативного  акта  //  Коммуникативно-
прагматические и семантические функции речевых единств.   - Калинин, 1980. -С 73.    


 
140 
isbotini  biz  dastlab  matnning  qayta  takrorlanishi  sharoitlarida  o‘z  asosiy 
kommunikativ  mazmunini  saqlab  qolishida  yaqqol  ko‘ramiz.  Har  qanday 
muloqot  sharoitida  matn  vositasida  uzatilayotgan  axborotning  qiymati 
saqlanadi,  zero,  uzatilayotgan  axborotga  nisbatan  qo‘yiladigan  asosiy  talab  - 
uning  ushbu  muloqot  sharoiti  uchun  yangiligi,  muhimligidir.  Albatta,  bunda 
matn  muallifi  axborotni  uzatishning  eng  ma’qul  usulini  topishi  zarur 
bo‘lganidek,  retsipient  ham  matn  tuzilishiga  tayangai  holda  muallif  unga 
qanday  axborotni  etkazish  niyatida  ekanligini  zukkolik  bilan  to‘g‘ri  anglay 
bilishi muhimdir. 
Nutqiy  tuzilmalarniig  matn  maqomini  olishida  kommunikativ  faoliyat 
ishtirokchilarining 
munosabati 
ham 
muhimligini 
unutmaslik 
lozim. 
A.A.Zalevskayaning  sharhicha,  har  qanday    nutq  qatori  uning  faqat  muallif 
yoki  retsipient  bilan  munosabatda  faollashuvidagina  matn  bo‘la  oladi.  Matn 
inson  tomonidan  yaratiladi  va  idrok  etiladi,  insonning  ishtirokisiz  tasavvur 
qilinayotgan  matn  faqatgina  «moddiy  gavda»  ko‘rinishini  oladi 
209
.  Taniqli 
psixolingvist  A.A.Zalevskayaning  fikriga  batamom  qo‘shilishni  istasak  ham, 
lekin  bir  kichik  e’tirozimizni  bildirmaslikning  imkoni  yo‘q.  Haqiqatdan  ham 
matn  unga  mazmun  bag‘ishlovchi  faoliyatning  ijrochisi  (muallif  yoki 
retsipient)siz hech qanday qiymatga (olimaning ta’biricha  - «ichki quvvatga») 
ega bo‘lmaydi, ammo matnning o‘z-o‘zicha, alohida «gavda» sifatida mavjud 
bo‘lishini  tasavvur  qilish  qiyinligini  olima  unutgandek  ko‘rinadi.  Balki,  bu 
uning tilshunoslikda hanuz hukmron bo‘lib turgan matn va diskurs hodisalarini 
keskin qarama-karshi qo‘yish an’anasidan to‘liq voz kecha olmaganidan bo‘lsa 
kerak.  Bu  ikki  hodisaning  ziddiyatini  faollik  -  nofaollik,  dinamik-statik 
xususiyatlarning  qarama-qarshiligi  bilan  bog‘lashga  intilayotganlar  oxir-
oqibatda  matnni  yozma  nutq  mahsuli,  diskursni  esa  og‘zaki  muloqot  mahsuli 
sifatida ta’riflashga harakat qiladilar. Ushbu yo‘sindagi talqin, so‘zsiz, ularning 
birini  (matnni)  moddiy  hosila,  ikkinchisini  (diskurs)  esa  nomoddiy  natija 
ko‘rinishida tasavvur qilishga undaydi.
210
 
Matn  va  diskurs  munosabati  masalasi  hamda  ularning  ziddiyatli 
hodisalar  sifatida  talqin  qilinishi  matn  tilshunosligi  taraqqiyoti  uchun  noxush 
holatlar  tug‘dirishi  mumkinligi  tilshunoslarimiz  tomonidan  e’tirof  etilgan.
211
 
Biz  ham  ularning  fikrlarini  quvvatlagan  holda  matnning  yozma  va  og‘zaki 
 
       
209
  

Download 1,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   217




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish