Tili va adabiyoti universiteti

Har bir 
likopcha tagiga salfetka bostirilgan
. (S.Ahmad. «Jimjitlik»)
–
Hamma 
likopchatagiga salfetka bostirilgan
. 
Shunisi xarakterliki, ba’zan belgilash olmoshlari oʻrtasidagi bu zidlanish yoʻqolib, 
olmoshlar neytrallashuvi kuzatiladi. Bunday vaziyatda 
har kim 
olmoshining zidlanish 
belgisiyoʻqolib, 
hamma 
olmoshi bilan erkin almashinib qoʻllana oladi 
 
Hamma, barcha, bari, butun, jami, yalpi 
belgilash olmoshlari gapda shaxs, narsa-
predmetlar belgisini – jamini koʻrsatish uchun qoʻllanganda zidlik munosabati yanada yorqinroq 
namoyon boʻladi. Bulardan 
butun, jami, yalpi 
olmoshlarining qoʻllanish imkoniyatlari va zidlikni 
hosil qilishi birmuncha chegaralangan. Qiyoslang:
hamma narsa ↔ har bir narsa, barcha talaba
↔ har bir talaba. 
Ammo nutqda 
butun narsa, yalpi narsa, jami narsa 
yoki 
butun talaba, yalpi talaba 
qoʻllanishlari uchramaydi. 
Har kim, har nima 
olmoshlari shaxs yoki narsa-predmetni ta’kidlab, ajratib koʻrsatishi 
jihatdan ham farqlanadi va shu belgisi asosida zidlikni hosil qiladi. Bunday zidlik quyidagicha: 
har kim (har kimsa) ↔ har nima (har narsa).
Qiyoslang: 
Va 
har kimning ye
tib kelgan joyi oʻzi uchun yakun boʻladi. 
(U.Hamdam. 
«Isyon va itoat») –
Har narsaning 
oʻz tosh-u tarozusi bor.
Harkim, har nima 
belgilash olmoshlari qoʻshma gaplar tarkibida nisbiy soʻz vazifasida 
kelganda koʻrsatish, oʻzlik olmoshlari bilan zidlanadi. Masalan, 
har kim (har kimki) 
belgilash 
olmoshi qoʻshma gap tarkibida
u, oʻsha, oʻzi 
olmoshlari bilan zidlik munosabatiga kirishadi. 
Belgilash olmoshlarining bu xususiyati manbalarda yetarlicha izohlangan. 
Mavjud ilmiy manbalarda boʻlishsizlik olmoshlarining shaxs, narsa-predmet, belgiga 
nisbatan inkorni ifodalashi qayd etilgan. Boʻlishsizlik olmoshlari shaxs, narsa-predmet, belgiga 
nisbatan inkorni ifodalashi jihatidan umumiy belgilarini, aynan nimaning inkoriga ishorasi 
jihatidan farqli belgilarini namoyon qiladi. Boʻlishsizlik olmoshlari mana shu farqli belgilari 
asosida oʻzaro zidlanadi. Masalan, 
hech kim, hech kimsa 
va 
hech nima, hech narsa
olmoshlari 
shaxs yoki narsa-predmetga nisbatan inkorni ifodalashi jihatidan farqlanadi va shu belgisi 
asosida zidlik munosabatiga kirishadi. Ya’ni:
hech kim (hech kimsa) ↔ hech nima (hech narsa). 
Qiyoslang: