Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

4) Fikrni ifodalash va qayta shakllantirish 

a) asliyat nutqini yetarli darajada tushunmaslik; 

b) tarjimonning asabiy boʻlishi; 

d) tarjimonning oʻziga ishonmasligi; 

e) tushunarsiz eslatmalar; 

f) haddan ortiq bog‘lovchilarning ishlatilishi; 

g) fikrni bayon etish muammolari. 

Koʻpgina  tadqiqotchilaring  fikriga  koʻra,  yuqorida  aytib  oʻtigan 

muammolar ichida tarjimon uchun eng muhim narsa bu tarjimonning dastlabki 

xabarni  tushungan  holatda  qabul  qilish  bosqichi  va  tarjima  matnini  qayta 

ishlab  chiqarish  bosqichi  sanaladi.  Chunki,  dastlabki  xabarni  qabul  qilish 

---

 

691 

jarayonida tarjimon muvaffaqiyatining kaliti asosan asl xabarning oʻziga xos 

xususiyatlari bilan belgilanadi. 

Bu kabi muammolarni bartaraf etish tarjimonning oʻziga  bog‘liq 

hisoblanadi.  Agar  tarjimon  oʻz  ustida  tinimsiz  ravishda  amaliy  ishlarni  olib 

borsa,  bu  muammolardan  holi  boʻlishi  mumkin.  Buning  uchun  tarjimondan 

oʻzida tez yozish, xotira mashqlarini, maxsus belgilar bilan ishlash qobiliyatini 

rivojlantirib borishi talab etiladi.  

Ketma-ket  tarjima  jarayonida  tez  yozib  olish  jarayoni  puxta 

tayyorgarlikni talab qiladi. Tarjimon oldida har doim A4 shaklidagi varaq yoki 

qayd  qilish  uchun  qulay  daftar  olib  yurishi  zarur.  Ushbu  tartibga  solish 

tarjimonga uzun bayonni yozib olishga imkon beradi, yozilgan nutqning har 

qanday joyini osongina topib olishga yordam beradi. Ye.V. Alikina yozuvlarning 

bir-biriga  yopishmasligi  uchun  varaqning  bir  tomoniga  ma’lumot  yozishni 

maslahat beradi. Tez yozish tarjimonning asosiy quroli hisoblanadi. Tez yozish 

jarayonini osonlantirish uchun butun dunyo miqyosi boʻyicha gaplarni vertikal 

holatda  yozish  usuli  qabul  qilingan.  Bu  usulga  koʻra  gap  boʻlaklarga boʻlinib 

(gapning egasi va kesimi yaqqol koʻrinib turishi darkor), vertikal tarzda yozib 

olinadi va bu usul tarjima jarayonini yanada osonlashtiradi. Masalan, quyida 

keltirilgan gaplarni ushbu usulga koʻra quyidagicha yozish mumkin: 

1) Konvensiya (ega) 

 

 davlatlarda zarur siyosiy hoxish   

 mavjud, 

 hatto eng jiddiy xalqaro muammolarni 

 hal etish uchun ham 

 oʻzaro maqbul qaror 

 topish mumkinligiga 

misol boʻlib xizmat qiladi (kesim) 

  

2) Davlatlar (ega)  

 biologik qurol zaxiralarini 

IF 

 

 

---

 

692 

 yoʻq qilish 

 yoki 

 ulardan tinchlik maqsadida foydalanish 

 majburiyatini 

oʻz zimmasiga oldi (kesim)  

 

 

 

Bundan  tashqari,  tarjimonning  tez  yozish  jarayonini  yanada 

osonlashtirish  uchun  maxsus  belgilardan  yoki  qisqartmalardan  foydalanish 

maqsadga  muvofiq.  Butun  jahon  standarti  boʻyicha  qabul  qilgan  belgilardan 

yoki tarjimon oʻzi  uchun  yaratgan  qulay  va  tushunarli  boʻlgan  belgilardan 

foydalanish ketma-ket tarjimada samarali usul hisoblanadi. Masalan, tarjimon 

quyidagi soʻzlarni qisqartish usuli bilan quyidagicha yozishi mumkin: 

Sahifa – sah, ehtimol – eht, masalan – mas, bilan- b-n, koʻpchilik- kpchlk 

va boshqalar. 

Ketma-ket  tarjimada  ishlatiladigan  har  bir  belgi  turli  xil  turkumlarga 

boʻlinadi.  Misol  tariqasida  bog‘lovchilar,  vaqt  koʻrsatkichlari,  hafta  kunlari, 

fe’llar, iqtisodiy koʻrsatkichlar uchun ba’zi belgilarni quyidagi jadvalda koʻrish 

mumkin: