Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

№

 

..h

ar

f b

ila

n 

bosh

la

nu

vch

i 

Ta

ql

id

 

soʻ

zl

ar 

m

iqd

ori

 

Ta

sv

ir

 

soʻ

zl

ar 

m

iqd

ori

 

I t

om

 

II t

om

 

III t

om

 

IV

 to

m

 

V 

to

m

 

Ja

m

i: 

1.  A 

3 

2 

5  – 

– 

– 

– 

5 

2.  B 

8 

1 

9  – 

– 

– 

– 

9 

---

 

13 

3.  D 

18 

6 

24  – 

– 

– 

– 

24 

4.  E 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

5.  F 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

6.  G 

7 

– 

7  – 

– 

– 

– 

7 

7.  H 

11 

2 

– 

– 

– 

– 

13 

13 

8.  I 

2 

– 

– 

2 

– 

– 

– 

2 

9.  J 

5 

2 

– 

7 

– 

– 

– 

7 

10.  K 

8 

– 

– 

8 

– 

– 

– 

8 

11.  L 

1 

3 

– 

4 

– 

– 

– 

4 

12  M 

2 

2 

– 

4 

– 

– 

– 

4 

13.  N 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

14.  O 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

15.  P 

22 

3 

– 

– 

25 

– 

– 

25 

16.  Q 

20 

– 

– 

– 

– 

– 

20 

20 

17.  R 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

18.  S 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

19.  T 

19 

– 

– 

– 

10 

9 

– 

19 

20.  U 

2 

– 

– 

– 

– 

2 

– 

2 

21.  V 

13 

– 

13  – 

– 

– 

– 

13 

22.  X 

4 

– 

– 

– 

– 

4 

– 

4 

23.  Y 

– 

4 

– 

– 

– 

– 

4 

4 

24.  Z 

2 

2 

– 

4 

– 

– 

– 

4 

25.  Oʻ 

1 

– 

– 

– 

– 

– 

1 

1 

26.  Gʻ 

25 

3 

– 

– 

– 

– 

28 

28 

27.  Sh 

23 

1 

– 

1 

– 

21 

2 

24 

28.  Ch 

22 

1 

– 

– 

– 

23 

– 

23 

29.  Ng 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

 

 

Ularning chastotali foiz koʻrsatkichi quyidagi jadvalda mavjud. 

№ 

..h

ar

f b

ila

n 

bosh

la

nu

vch

i 

Ta

ql

id

 

soʻ

zl

ar

 foi

z 

m

iqd

ori

 

Ta

sv

ir

 

soʻ

zl

ar

 foi

z 

m

iqd

ori

 

I t

om f

oi

z 

m

iq

do

r 

II t

om

 

foi

z 

m

iq

dor

 

III t

om

 

foi

z 

m

iq

dor

 

IV

 to

m

 

foi

z 

m

iq

dor

 

V 

to

m

 

foi

z 

m

iq

dor

 

Ja

m

i: 

foi

z 

m

iq

dor

 

1. 

A 

1,37% 

6,25% 

10,2

% 

– 

– 

– 

– 

2% 

2. 

B 

3,66% 

3,12% 

18,3 

– 

– 

– 

– 

3,6% 

3. 

D 

8,25% 

18,7% 

48,9

% 

– 

– 

– 

– 

9,6% 

4. 

E 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

5. 

F 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

6. 

G 

3,2% 

– 

14,2

% 

– 

– 

– 

– 

2,8% 

7. 

H 

5,04% 

6,25% 

– 

– 

– 

– 

19,1% 

5,2% 

---

 

14 

8. 

I 

0,91% 

– 

– 

6,6% 

– 

– 

– 

0,8% 

9. 

J 

2,29% 

6,25% 

– 

23,3

% 

– 

– 

– 

2,8% 

10. 

K 

3,6% 

– 

– 

26,6

% 

– 

– 

– 

3,2% 

11. 

L 

0,45% 

9,3% 

– 

13,3

% 

– 

– 

– 

1,6% 

12 

M 

0,91% 

6,25% 

– 

13,3

% 

– 

– 

– 

1,6% 

13. 

N 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

14. 

O 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

15. 

P 

10,09

% 

9,3% 

– 

– 

71,4% 

– 

– 

10% 

16. 

Q 

9,1% 

– 

– 

– 

– 

– 

29,4% 

8% 

17. 

R 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

18. 

S 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

19. 

T 

8,7% 

– 

– 

– 

28,5%  15,2% 

– 

7,6% 

20. 

U 

0,91% 

– 

– 

– 

– 

3,38% 

– 

0,8% 

21. 

V 

5,9% 

– 

26,5

% 

– 

– 

– 

– 

5,2% 

22. 

X 

1,8% 

– 

– 

– 

– 

6,7% 

– 

1,6% 

23. 

Y 

– 

12,5 

– 

– 

– 

– 

5,8% 

1,6% 

24. 

Z 

0,91% 

6,25% 

– 

13,3

% 

– 

– 

– 

1,6% 

25. 

Oʻ 

0,45% 

– 

– 

– 

– 

– 

1,4% 

0,4% 

26. 

Gʻ 

11,4% 

9,3% 

– 

– 

– 

– 

41,1% 

11,2% 

27. 

Sh 

10,5% 

3,1% 

– 

3,3% 

– 

35,5% 

2,9% 

9,6% 

28. 

Ch 

10,09

% 

3,1% 

– 

– 

– 

38,9% 

– 

9,2% 

29. 

Ng 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

– 

 

 

Biz  tadqiq  etayotgan  „Oʻzbek  tili  izohli  lugʻati“dagi  A(1)  taqlid  soʻz  F 

marta  qoʻllangan.  Mana  shu  A  (1)  taqlid  soʻz  qoʻllanilish  ehtimoli  quyidagi 

formula yordamida aniqlanadi[6.150-bet]: 

 

 

 

 

 

P (A(1)) * (F/N*2) 

Tadqiqotda  „Oʻzbek  tili  izohli  lugʻati“dagi  faol  qoʻllanilgan  taqlid 

soʻzlarning  ishlatilish  koeffitsientini  topish  masalasiga  e’tibor  qaratiladi  va 

quyidagi formula yordamida amalga oshiriladi: 

 

 

 

 

 

 

P(a) = m/n 

---

 

15 

Bunda  P(a)  –  soʻzning  ishlatilish  ehtimoli  koeffitsienti,  m  –  tahlil 

etilayotgan elementning nomi, n – soʻzlikning umumiy sonini bildiradi.[7.167-

bet] 

Tadqiqot  natijasidagi  lisoniy  materiallarning  tasdiqlashicha,  qoʻllanish 

chastotasiga  koʻra ularni belgilab koʻrsatish,  aynan  ushbu  morfologik 

birliklarni koʻrsatish muhim hisoblanadi. 

Tahlillardan anglashiladiki, taqlid soʻzlarning katta qismini taqlid soʻzlar, 

ozroq qismini tasvir soʻzlar tashkil etadi. Biz borliqdagi jonzotlarga nisbat berib 

turli  tovush,  signallar  chiqaramiz  shu  sababdan  bugungi  kunga  kelib  taqlid 

soʻzlar  miqdori  tasvir  soʻzlar  miqdoridan  koʻp.  Tahlillardan  koʻrinadiki, 

bugungi  kunda  lingvostatistik  jihatdan  oʻrganiladigan,  tadqiq  etiladigan 

manbalar bisyor. Lingvostatistik tahlil yordamida til birliklari, nutq birliklari 

haqida  talaygina  ma’lumotga  ega  boʻlish  mumkin.  Bugungi  kunda  oʻzbek 

tilshunosligida  ham  bu  sohada  bir  qancha  tadqiqotlar  amalga  oshirilmoqda. 

Bugungi tadqiqotimizda lingvostatistik metod yordamida taqlid soʻzlar tadqiq 

etildi.