Tilbbilet ivO. I. Ik/K'. Iaij11 у к yb'IU. Iapil учун укув адабиёти


кУзратувчи  ма^аллий  учокдан чикиб бутун



Download 18,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet82/349
Sana22.12.2022
Hajmi18,98 Mb.
#894385
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   349
Bog'liq
Mikrobiologiya (A.G\'anixo\'jayeva, H.Nazarova)

кУзратувчи 
ма^аллий 
учокдан чикиб бутун 
организмга 
таркалади.
Инфекция кузратувчисининг маълум вактда конга утиб тар- 
Калиши, лекин булиниб купаймаслик 
^олатига 
бактериемия 
дейилади.
Инфекция 
кУз р атувчисининг 
к0НДа У3ок 
ваКт сакланиб, бу­
линиб купайишига сепсис ёки септицемия (лотинча sepsis — йи­
рингли кон) дейилади. Масалан, тоун, куйдирги, йиринг чаци- 
рувчи 
кокклар ва б. Сепсисда касаллик белгилари бир хил бу­
лади, кузгатувчининг турига боглик булмайди.
101
www.ziyouz.com kutubxonasi


Сепсис натижасида турли хил аъзоларда йирингли учо^лар 
хосил булади, бу септикопиемия дейилади. 1\онда токсинлар- 
нинг айланиб юриши токсинемия, вирусларнинг айланиб юри- 
ши вирусемия дейилади.
ИНФЕКЦИОН КАСАЛЛИКЛАРИНИНГ ТАРКАЛИШ
ИУЛЛАРИ
Инфекцион касаллнклар ю^умлилиги билан тавсифланади 
ва а^оли орасида кенг тар^алиши мумкин. Юцумли касаллик- 
лар а^оли орасида турт хил шаклда таркалади:
Эпидемия — инфекциянинг маълум территорияда (туман, 
цишлоц, жамоа хужалиги, ша^ар) таркалиш шаклига айти­
лади. •
1
Эпидемия хаддан ташкари кенг таркалиб, бутун мамлакат- 
ларни ва ^атто цитъаларни уз гирдобига олса, пандемия дейи­
лади. Масалан, V ва XIV асрда тоун пандемиялари, XIX асрда 
Осиё вабосининг бир неча пандемиялари булган. 1918— 1919 
йилларда грипп пандемияси (испанка) руй бериб, бутун дунё 
буйича 20 млн дан ортиц киши улган, 1957 йилда эса ер юзи 
а^олисининг царийб 7з ^исми грипгк билан огриган. XX аср ва- 
боси булмиш СПИД дам, 2000 йилдаги гриппнинг тарцалиши 
^ам бунга мисол була -олади.
Инфекцион касалликларнинг якка-якка учрайдиган турига 
спорадик тур дейилади, масалан, цоцшол, газли гангрена ва б.
Ни^оят, инфекцион касалликларнинг яна бир таркалиш 
шакли — эндемия х;ам бор. 
Муайян жойда инфекция манбаи 
борлигига кура ёки инфекцияни ташувчи хашарот уша жойда 
узи учун цулай шароит топганлигига кура ана шу жойда инфек­
циянинг узоц давом этиши эндемия дейилади. Баъзи жойларда 
безгак (Анафелес чивинларининг болалаши учун цулай боткок- 
ликлар борлиги, ём®н жаро^ат, паппатачи иситмаси (искабто- 
пар чивинлар, флеботомуслар борлиги) ва бошка касаллнклар- 
нинг эндемия шаклида тар^алганлиги мисол була олади.
Инфекцион касалликларнинг пайдо булиш ва тарцалиш са- 
бабларини урганиш бош^а инфекцияларни йу^ килиш имкони- 
ни беради. А^олини согломлаштиришга каратилган профилактик 
тадбирлар, инфекциянинг тар^алишига йул ^уймайдигам ша­
роит тугдириш — энг асосий вазифадир.
А^оли яшайдиган жойларни санитария жихатидан обод ци- 
лиш, сув манбалаГрини цурицлаш, озиц-ов^атларни санитария 
назоратидан утказиш, инфекцион касалликларни барва^т аник;- 
лаш, беморларни тез ажратиб цуйиш ва касалхонага ётцизиш, 
теварак-атрофдаги кишиларни текшириб, бацилла ташувчилар- 
ни аниклаш каби умумий тадбирлар инфекцион касалликларга 
царши курашда биринчи даражали ахамиятга эга.
Беморнинг чициндиларини, буюмларини, бинони дезинфек- 
ция цилиш, дезинфекция (инфекция ташувчи ^ашаротларни
102
www.ziyouz.com kutubxonasi


к;илиш) ва дератизация (кемирувчиларни йуц к;илиш) кат­
та ахамиятга эга.
А^оли уртасида санитария маорифи ишини кенг йулга цу- 
йиш гоят му^им тадбирлардан хисобланади. Санитария маори- 
фининг вазифаси инфекцион касалликларнинг мо^иятини, са- 
бабларини, таркалиш йулларини ва олдини олиш усулларини, 
хусусан шахсий гигиена, айницса цулни тоза тутиш, турар жой, 
^овли ва теварак-атрофдаги ^удудни санитария жи^атидан 
обод ^илишнинг а^амиятини, санитария постларининг ролини 
ва шунга ухшашларни тушунтириб беришдан иборат.
Назорат учун саволлар
?
1. Инфекцион жараён нима?
2. Патогенлик ва вирулентлик нима?
3. Экзо- ва эндотоксинлар цандай фарцланади?
4. Инфекция цузгатувчисининг таркалиш механивми 
цандай?
5. Инфекцион жараённинг келиб чициши ва кечи- 
шида микроорганизмлар, ташки му^ит омиллари 
кандай роль уйнайди?
6. Инфекцион касалликларнинг ривожланиш дина­
микаси цандай?
БИОЛОГИК ТЕКШИРИШ УСУЛЛАРИ
Лаборатория ^айвонлари устида олиб бориладиган текши­
риш усулига биологик текшириш усули дейилади. Бу текши- 
ришларнинг мацсади: текшириш материалларидан микроорга­
низмларни ажратиб олиш, айникса озица мухитга экиб ажратиб 
олишнинг иложи булмаган холларда, масалан, вирусли касал- 
ликлар, риккетсия ва микроблар билан ифлосланган текшириш 
материали, соф культурани ажратиб олишнинг иложи булма- 
ганда, сунъий ози^а мухитида микробларнинг булиниб купайи- 
шининг иложи булмаганда, ажратиб олинган микроорганизм­
ларнинг хоссалари (вирулентлик ва б.) ни аницлашнинг иложи 
булмаган холларда бу усул кулланилади.
Экспериментал юцтириш айрим инфекцион касалликларни 
тнклаш, инфекция ва иммунитетга тегишли катор саволларнинг 
ечимини топишда, иммунологик препаратларнинг берадиган на- 
тижаларини, уларнинг реактивлик ва ого^лантирувчи хоссала­
рини ани^лашга ёрдам беради.
Лаборатория ^айвонларини танлашда унинг текширилаёт­
ган инфекцияга сезувчанлик даражасини эътиборга олиш, бу 
кузратувчи табиий шароитда унинг организмида касаллик кел­
тириб чи^армаслигини билищ лозим,
www.ziyouz.com kutubxonasi


ЛАБОРАТОРИЯ ХАЙВОНЛАРИНИНГ ТУРЛАРИ
Тажриба учун купинча 
сичцонлар, каламушлар, денгиз 
чучцачалари, ^уёнлар танланади. Айрим махсус текширишларда 
лаборатория ^айвонларидан маймунлар, мушуклар, итлар, от- 
лар, йирик ва майда шохли ^айвонлар, ёввойи ^айвонлар (ол- 
махон, юмрон^ози^, ёввойи каламушлар, дала сич^они), шу­
нингдек цушлар (тову^, каптар ва б) танланади. Махсус лабо- 
раториялар ^ам мавжуд булиб, уларда асептик шароитда усти- 
рилган микробсиз ^айвонларда текшириш ишлари олиб бори­
лади. Макроорганизмларнинг микробсиз ^аётини урганадиган 
фанга гнотобиология дейилади. Текшириш максадларидан бири 
шуки, микроорганизмларда физиологик ва патологик жараён- 
ларда нормал ва узгарган микрофлоранинг ролини уРганиш“ 
дир.
ЛАБОРАТОРИЯ ХАЙВОНЛАРИНИ САКЛАШ
Тажриба учун цулланиладиган ^айвонлар махсус шароит- 
ларда са^ланади. Бунинг учун махсус хона — виварий мавжуд. 
Виварийда лаборатория ^айвонлари цафасларда ёки банкалар- 
да са^ланади. Дар бир тур ^айвон алохида сацланади. Вива­
рий хонаси иссиц, ёруг ва ^урук булиши лозим. Уларни табиий 
шароитда парвариш хоналарида урчитилади. Парваришхонадан 
келтирилган ^айвонлар карантин хонасига утказилади. Вива­
рий цатор махсус ва ^ушимча хоналар: карантин, соглом хай- 
вонлар сацланадиган, юцтириш ва жарро^лик хонаси, ошхона 
ва бош^а хоналардан иборат.
Талабга жавоб берадиган виварий хоналарииинг иккита эши­
ги булиши лозим, бундан инфекция тарцалиб кетган холларда 
фойдаланилади.
Дайвонларнинг умумий холати ^ар куни текшириб турила- 
ди. Улардаги барча узгаришлар (^олсизлиги, ишта^асининг йук- 
лиги, инфильтрат ^осил булиши) ёки уларнинг нобуд булиши 
махсус журналга ёзиб куйилади. Виварий хоналарини тозалаш- 
га махсус кийимлар: халат, фартук, резина 
1
\ул^оп, румол ва 
шиппак керак булади. Агар ута хавфли инфекция билан ишла- 
наётган булса, цушимча клеёнкали фартук, резина этик, енгча, 
ищоб
кузойнаклар кийилиши лозим.
Тозалашни цафас ва банкалардаги касалланган ва улган 
^айвонларни куришдан бошланади. Сунг сув ва овцат солин- 
ган идишлар олиниб овцат цолдикларидан тозаланади, яхши­
лаб ювилади, шиша идишлар цайнатилади. Шундан сунг мах­
сус металл циргичлар билан цафасдаги ахлат тозаланади ва 
овцат солинадиган идишлар жойига куйилади. Хафтада бир мар­
та цафас ва банкалар иссицсув билан ювилиши, дезинфекция ки- 
линиши ёки втоклавда зарарсизлантирилиши лозим. К>афаслар 
тозалангандан сунг хона тозаланади. Шундан сунг барча ахлат-
www.ziyouz.com kutubxonasi


лар печкада ёндирилади. Улган хайвонлар ёрилади ва улар хам 
назоратчилар ёрдамида (врач ёки лаборант) ва иштирокида 
ёндирилади. Виварийда ишлайдиган ходимлар цулларини яхши­
лаб дезинфекция цилишлари ва ювишлари лозим.
^АИВОНЛАРНИ ОВКАТЛАНТИРИШ
Хайвонларни тулиц ва турри ов^атлантириш катта ахами­
ятга 

Download 18,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   349




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish