Til tarixi ma’ruza matni



Download 1,03 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/72
Sana08.08.2021
Hajmi1,03 Mb.
#141569
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   72
Bog'liq
til tarixi

Xorazmda adabiy til qipchoq-o`g`uz tili elementlari asosida rivojlandi. 


 
45 
Xorazm orqali Oltin O`rdaning Movarounnahrga ta`siri kuchaydi. Natijada 
XIV asrga kelib O`rta Osiyoning markaziy qismi bilan Qashkar o`rtasidagi siyosiy 
va iqtisodiy aloqalar uziladi. 
O`zbek  tilining  taraqkiyotiga  o`troq  hayot  kechiruvchi  va  ko`chmanchi 
qabilalar munosabati ta`sir etmasdan qolmadi. 
Ko`chmanchi  o`zbeklar  O`zbekxon  boshchiligida  XIV  asr  boshlarida 
Movarounnahrga  bir  necha  bor  yurish  qildi.  Bu  yurishlar  Abulxayrxon  va 
SHayboniyxon davrida yana xam kuchaydi. 
Ko`chmanchi  o`zbeklar  ta`sirida        «d»  dialekti  o`rnida  «y»  lashgan 
dialektga o`tish jarayon kuchaydi. Demak, qipchoq elementlari sezilarli o`rin egallay 
boshladi.  
SHuningdek,  Movarounnahrning  g`arbi,  shimoliy  g`arbiga  va  janubiy 
Xorazmga  o`g`uz  kabilalarining  ta`siri  kuchaya  boshladi.  O`g`uzlar  ham 
«y»lashgan dialektda gaplashar edilar. 
Ana  shu  tarixiy  jarayon  natijasida  qadimgi  turkiy  tilda  mavjud  bo`lgan, 
X-XII  asr  yodgorliklarida  aks  etgan,  XII-XIV  asr  kitob  tili  tradiniyasiga  aylanib 
ketgan «d» lashish XIV asr g`arbiy adabiy til (Xorazm) ana`nasi ta`sirida «y» lasha 
boshladi.  Bu  holat  «O`g`uznoma»  va  Oltin  O`rda  tsikliga  kiruvchi  boshqa  asarlar 
tilida  xam  uchraydi.  Aksincha,  karluq-chigil-uyg`ur  tili  g`arbiy  turkiy  tillarga 
ta`siri  ham  bo`lgan.  Bu  ta`sir  mo`g`ullargacha  kuchli  yuz  bergan  bo`lib,  sharqiy 
adabiy  tilning  susayish  bilan  g`arbiy  adabiy  til,  yoki  N.A.Baskakov  termini  bilan 
aytganda qarluq-xorazm adabiy tilining taraqqiyoti boshlandi. 
N.A.Baskakov  fikricha,  qarluq-xorazm  adabiy  tili  keyinchalik  eski 
o`zbek adabiy tilining yaratilishiga zamin bo`lgan. 

Download 1,03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   72




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish