Til tarixi ma’ruza matni


«QISSASUL ANBIYO» ASARINING TIL XUSUSIYATLARI



Download 1,03 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/72
Sana08.08.2021
Hajmi1,03 Mb.
#141569
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   72
Bog'liq
til tarixi

«QISSASUL ANBIYO» ASARINING TIL XUSUSIYATLARI. 
Mo`g`ullar  istilosi  ma`lum  darajada  diniy  reaktsiyaning  kuchayishiga  olib 
keddi.  Bu  holat  badiiy    adabiyotga    ham    ta`sir    qildi.    Aksariyat    adiblar    diniy 
qonunlarni  xalqqa  tushunarli  tilda  yoritishga  xarakat  qildilar.  Bunda  ular  qissa 
janridan  foydalandilar.  Qissalarda  esa    so`zlashuv  tiliga  ko`plab  murojaat  qila 
boshladilar. Natijada xalq tiliga xos elementlar ayrim diniy afsonaviy syujet  asosida 
yozilgan  asarlar  uslubiga  kirib  keddi.  SHu  jihatdan  Rabg`uziyning  «Qissasul  20 
anbiyo» asari xarakterlidir. Rabg`uziy  XII  asrning oxiri va  XIV asrning boshlarida 
yashagan.  Uning  «Kissasul-anbiyo»  asari  shu  davr  tilini  o`rganishda  muhim 
manbadir.  Bu  asar  72  qissani  o`z  ichiga  olib,  unda  «Qur`on»  va  boshqa  diniy 
kitoblarladi syujet saqlangandir. 
Rabg`uziy  islom  dinini  targ`ib  qilish  maqsadida  xalqqa  tushunarli  bo`lsin 
uchun  xalq  so`zlashuv  tiliga  murojaat  qiladi.  Asarda  xalq  og`zaki  ijodida  mavjud 
bo`lgan qissa va latifalar stili ustun darajada o`z ifodasini topgan. Bu esa kitobiy 
til bilan xalq tilini bir-biriga yaqinlashtirish imkonini tug`dirar edi. 
Rabg`uziy  bayon  etish  uslubini  juda  soddalashtirgan  va  asarida  xalq 
ertaklari uslubini tanlab, «Qissadan xissa» chiqarib boradi. Xalq maqollaridan ham 
ustalik bilan foydalangan. 
«Qissai   anbiyo»   asari   fonetik   jihatidan      d-lashishning   kamayib,   y-
lashish hodisasidan kengrok qo`llangan davriga to`g`ri keladi. Ba`zi o`rinlarda har 
ikkalasi parallel qo`llangan:   idi-izi (janob-xudo), qaygu, qayguluq va h.o. 
Morfologik xususiyatlariga nazar tashlaganda quyidagilar qo`rinadi: 
qaratqich  kelishigi  -niң//-ң//-nuң//-i-i/-/in  affiks  variantlariga  ega:  Arabnuң 
adabi bar. Ul eliң әvlәri. 


 
47 
jo`nalish kelishigi -g`aru//-g`әrү affiks variantiga ega; tashqaru, qayg`aru, 
ungaru (oldinga) 
Asarda kishilik olmoshlariga kelishik qo`shimchalari ikki marta qo`shilishi 
mumkin: Bizindin qachtin. Sizindin kedim. 
Jamlik son -әgu affiksi bilan hosil qilingan: ikәgү, үchәgү.  
Tartib son-inch: birinch, ikinch. 
Ravishdoshning  -madin  (matin)  affiksi  bilan  hosil  qilingan  varianti:  Atam 
sөzin tutmadin. 
SHart  fe`liiing  I  shaxs  ko`pligida  -uz  (vuz).  SHaxs  son  qo`shimchasi 
qo`llangan: Bu uch nәsinә aңa arguman apparsauz gәrek erdi va h.o. 

Download 1,03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   72




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish