Tikuv 1-123 (2013). P65

Strukturaviy sxemalarni chizish.
Fazoviy strukturaviy sxema-
larni to‘g‘ri burchakli diametrik ðroyeksiyada chizgan ma’qul, chun-
ki u mexanizm zvenolarining strukturasi va birgalikdagi harakati
to‘g‘risida yaqqol tasavvur beradi.
Mexanizm yoki mashinaning strukturaviy sxemasini chizish oldi-
dan ularning tuzilishi va ishlashi bilan tanishib chiqish, ya’ni detal-
lar konfiguratsiyasini, ularni biriktirish usullarini, tayanchlar o‘r-
nini va ayrim nuqtalarning harakatlanish xarakterini aniqlab olish
kerak. Sxema chizishni yetakchi zvenodan boshlash kerak. Masa-
lan, krivoshið-shatun mexanizmining (1-jadvaldagi 21-qator)
kinematik sxemasini chizishdan oldin gorizontal tekislikka nisbatan

---

34
7° burchak ostida asosiy val (9) chiziladi, uning vtulkasi (8) shartli
tasvirlanadi. Gorizontal tekislikka nisbatan 41° burchak ostida
krivoshið (7) ga mahkamlangan barmoq (6) ni bosh (asosiy) val
(9) o‘qiga ðarallel qilib tasvirlanadi. Barmoq (6) da bosh val
o‘qiga ðarallel qilib shatun (10) ning yuqori kallagi (shatunni
vertikal joylashtirib) chiziladi. Shatun (10) ning ðovodok (3)
barmog‘iga kiydirilgan ðastki kallagi bosh val o‘qiga ðarallel
joylashtiriladi. Shatun (10) sterjeni o‘qiga ðarallel qilib ðovodok
(3) va igna yuritgich (4) chiziladi. O‘ng tomonda ðovodok (3)
barmog‘ida ðolzun (11) tasvirlanadi, uning vertikal devorlari va
yo‘naltirgich (12) igna yuritgich (4) ga ðarallel qilib, gorizontal
devorlari esa krivoshið (7) ga ðarallel qilib chiziladi. Vtulkalar
(1,5) va ðovodok (3) dagi igna yuritgich (4) ni mahkamlaydigan
vint(2) shartli tasvirlanadi.
Mexanizmning strukturaviy sxemasi uning tuzilishi haqidagina
emas, balki ishlash ðrinsiði haqida ham yaqqol tasavvur beradi.
1.10. MASHINA IGNALARI VA ULARNING ÒURLARI
Igna o‘zgaruvchan kesimli ðo‘lat sterjen ko‘rinishida bo‘lib,
unda kolba, qisqa va uzun ariqchali sterjen, ko‘zi va materialni
teshib o‘tadigan uchi bo‘ladi (13-rasm). Ignaning ko‘ziga ustki ið
o‘tkaziladi. Uzun ariqcha esa ustki iðni ishqalanishdan saqlaydi.
Sterjen kesimining shakliga, uchining o‘tkirlanish shakliga va
kolbasining tuzilishiga qarab ignalar maxsus raqamlar bilan belgi-
langan. Bundan tashqari, kolbaning diametri, uzunligi, ignaning
umumiy uzunligi, ko‘zining ustki chetidan kolbaning oxirigacha
bo‘lgan oraliq, ariqchalarning sterjenda joylashish holati hisobga
13-rasm. 
Tikuv mashinasi ignasi.
Uch
Sterjen
Kolba
D
P
l
l
1
L
Ko
‘
z
Uzun ariqcha
Qisqa ariqcha 

---

35