Тижорат банклари фаолиятининг мазмуни ва назарий асослари

7-расм. АТ “Алоқабанк”да капитал миқдорининг ўсиш динамикаси²⁶ (млн.сўмда)
Банк капитал миқдорининг ўтган 5 йил давомида 2,0 баробарга ошириб, 2015 йилда бу кўрсаткич ўртача 173842,9 млн. сўм, 2016 йилда эса 196959 млн сўмни ташкил килди. Ҳозирда акцияларнинг умумий ҳажми 6 млн. дона, ҳар бир акциянинг номинал қиймати 1000 сўм этиб белгиланган. Қиска муддатда акцияларнинг муваффақиятли жойлаштиришга эришилди.
Банкнинг юқори ликвидлилик кўрсаткичлари ва ишончлилиги банклараро бозорда рақобат нуқтаи назаридан қатор қулайликлар, хусусан, банклараро депозитларни жойлаштириш, қисқа муддатли ликвидлиликни тартибга солиш ва қўшимча даромад олиш имкониятини яратмоқда.
Умумий олганда Алоқабанкнинг молиявий ҳолати тахлили натижалари шуни кўрсатдики, банк охирги 5 йил давомида асосий иқтисодий кўрсаткичлари барқарор ўсишини таъминлай олган. Хусусан, банк капитали, активлари ва фойдаси ҳамда мижозларнинг депозитлари барқарор ўсиш тенденциясига эга бўлган. Бу иқтисодий кўрсаткичларнинг ўсиши қанчалик тўғри ўсганлиги, унинг рентабеллигига қанчалик самара беришини, умуман олганда рентабеллик кўрсаткичлари охирги 5 йил давомида қайси томонга ўзгарганини кейинги режамизда таҳлил қилиб чиқиб, аниқлаймиз.
Актив операцияларини амалга ошириш учун жалб этилган манбалар тахлилини ўтказиш ва мижозга зарур суммани бериш учун банк маблағлари етарли ёки йўқлигига ишонч ҳосил қилиш зарур.
Банк ўз операцияларини амалга ошириш имкониятини берувчи ресурс маблағлари ўз маблагларидан ва жалб қилинган маблагларидан иборат бўлади. Катта миқдордаги капитал банк операциялари билан боғлиқ муаммоларни келтириб чиқарувчи риск даражасини камайтиради.
Қайд этиш лозимки, капитал эвазига банк паст фоиз ставкасида бошқа манбалардан ресурс жалб қилиш имконияти мавжуд бўлади. Шубхасизки, қанча катта миқдордаги капиталга эга бўлса банк, унинг обрўси шунчалик баланд, яъни катта миқдордаги капиталга эга бўлиш банкнинг баркарор фаолият юритишини кафолатлайди.
Энг баланд капитал рентабеллик кўрсаткичи энг катта банкларда умуман бўлмаслиги кутилган ҳолат бўлмоқда. Банклар турли хил имкониятлар билан умуман бошқа натижаларга эришишмокда ва аксинча, капитал рентабеллиги бир хил бўлган банкларда турли хил вазият, яъни турли микдордаги капитал билан активлар даромадлиги ҳар хил бўлиши мумкин.
Банкларда капитал рентабеллигини бахолаш - бу молиявий фаолият юритувчи, ҳар қандай организациянинг молиявий таҳлилининг муҳим қисмидир. Банк капитали рентабеллиги тушиши ҳар доим ҳам унинг банкротликка олиб келавермайди. Бу кўрсаткични олдинги йиллардаги кўрсаткичлар билан тақослаган ҳолда ёки бошқа банк капитал рентабеллиги билан солиштирган ҳолда кўриб чиқиш лозим.

1. 
   Капиталнинг даромадлилик коэффициенти жаҳон амалиётида ROE деб номланган бўлиб, солиқлардан кейин қолган банк фойдасини ўз капиталига ёки устав капиталига нисбати тенг бўлиб, Алоқабанк мисолида 2016 йилда қуйидагича кўринишга эга бўлади:
   

K_t = Солиқлардан кейингги соф фойда / Акциядорлик капитали
К_t = 32772,9 / 123377,8 = 0,266 = 26,6 %