Тижорат банклари фаолиятининг мазмуни ва назарий асослари

МУНДАРИЖА
	КИРИШ.................................................................................	3
1-БОБ	ТИЖОРАТ БАНКЛАРИ ФАОЛИЯТИДА РЕНТАБЕЛЛИКНИ БАҲОЛАШНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ..........................................................................	7
1.1.	Тижорат банклари фаолиятининг мазмуни ва назарий асослари.................
1.2.	Банк фаолиятида рентабеллик кўрсаткичлари ва унинг баҳолаш усуллари
	1-боб бўйича хулоса
2-БОБ	ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ТИЖОРАТ БАНКЛАРИНИНГ РЕНТАБЕЛЛИГИНИ БАҲОЛАШ-НИНГ АМАЛИЙ ҲОЛАТИ ТАҲЛИЛИ	23
2.1.	Банк операцияларининг рентабеллиги ва унинг таҳлилий кўрсаткичлари
2.2.	Тижорат банкларининг активлар рентабеллиги таҳлили.
2.3.	Тижорат банклари рентабеллик (фойдалилик) кўрсаткичлари таҳлили
	2- боб бўйича хулоса.......................................................
3-БОБ	ИҚТИСОДИЁТНИНГ МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШУВИ ШАРОИТИДА ТИЖОРАТ БАНКЛАРИНИНГ РЕНТАБЕЛЛИГИНИ ОШИРИШ ВА УНИ БОШҚАРИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЙЎЛЛАРИ	48
3.1.	Тижорат банкларининг рентабеллигини бошқариш билан боғлиқ бўлган муаммолар..........................
3.2.	Тижорат банклари фаолиятининг самарадорлигини ошириш ва бошқариш усулларини такомиллаштириш йўллари............
	3 - боб бўйича хулосалар........................................................
	ХУЛОСА ВА ТАКЛИФЛАР..............................................	62
	ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ.........	66

КИРИШ
Мавзунинг долзарблиги. Ўзбекистонда иқтисодиётнинг барқарор ўсиш суръатларини таъминлаш, уни модернизациялашда ҳамда аҳоли турмуш фаровонлигини оширишда тижорат банкларининг роли беқиёслиги турмуш ҳаётимизда ўз исботини топмоқда.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2015 йил 6 майдаги ПҚ-2344-сонли Қарорида банк тизимининг молиявий барқарорлиги ва ишончлилигини янада ошириш, тижорат банкларининг ресурс базасини мустаҳкамлаш ва ривожлантириш учун қулай шарт-шароитлар яратиш, уларнинг инвестициявий фаоллигини рағбатлантириш, шунингдек умум қабул қилинган халқаро меъёр ва стандартларга мувофиқ банк фаолиятини ташкил этишни янада юқори даражага чиқишини таъминлаш муҳим вазифалардан эканлиги белгилаб берилди¹.
Мазкур вазифаларни амалга ошириш учун тижорат банклари активларини бошқариш самарадорлигини ошириш, даромадларининг барқарор ўсиши ва рентабеллик кўрсаткичларини яхшиланишини таъминлаш ва уларни келажакда такомиллаштириб боришни талаб этади.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида»ги 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сонли Фармони қабул қилинди² ва унда банк тизимини ислоҳ қилишни чуқурлаштириш ва барқарорлигини таъминлаш, банкларнинг капиталлашув даражаси ва депозит базасини ошириш, уларнинг молиявий барқарорлиги ва ишончлилигини мустаҳкамлаш, истиқболли инвестиция лойиҳалари ҳамда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларини кредитлашни янада кенгайтиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда.
Тижорат банкларининг молиявий барқарорлиги ва ишончлилигини янада ошириш, тижорат банкларининг ресурс базасини мустаҳкамлаш эса, биринчи навбатда, улар фаолиятининг самарадорлиги даражасига, яъни рентабеллик кўрсаткичларига боғлиқдир.
2016 йил давомида банкларнинг капиталлашув даражасини ошириш мақсадида аҳоли ва хўжалик юритувчи субъектларнинг бўш пул маблағларини банк капиталига жалб қилиш учун қўшимча акцияларни, шунингдек, бошқа қарз қимматли қоғозларини чиқариш ҳамда уларни жойлаштириш бўйича кенг кўламли ишлар амалга оширилди. Тижорат банкларининг умумий капитали 2017 йилнинг 1 январь ҳолатига кўра, 2016 йилнинг 1 январига нисбатан 20,2 фоизга ошиб, қарийб 9,4 трлн. сўмни ташкил этди³. Хусусан, тижорат банклари активларининг умумий суммаси 2017 йилнинг 1 январь ҳолатига кўра, 2015 йилдагига нисбатан 23,3 фоизга ошиб қарийб 80,4 трлн. сўмни ташкил этди.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг «2011-2015 йилларда республика молия-банк тизимини янада ислоҳ қилиш ва барқарорлигини ошириш ҳамда юқори халқаро рейтинг кўрсаткичларига эришишнинг устувор йўналишлари тўғрисида» 2010 йил 26 ноябрдаги ПҚ-1438-сонли Қарорига асосан, молия-банк фаолиятининг норматив-ҳуқуқий базасини янада такомиллаштириш, замон талаблари ва халқаро нормалар ҳамда стандартларга мувофиқ ҳолда амалдаги қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳамда янги қонун ҳужжатлари ва меъёрий ҳужжатлар қабул қилиш, шунингдек кредитлар бўйича муаммоли қарзларнинг ҳосил бўлишига йўл қўймаслик борасида олдини олиш чораларини кўриш йўли билан тижорат банкларининг кредит портфели муттасил ўсиши ҳамда сифати яхшиланишини таъминлаш республиканинг молия-банк тизимини ислоҳ қилиш ва барқарорлигини оширишнинг асосий йўналишларидан ҳисобланади.
Ўзбекистон Республикасида олдинлари зарурият туғилмаганлиги сабабли банк фаолиятини таҳлил қилиш, рентабеллик кўрсаткичларини баҳолаш, уларнинг ўзгариш динамикасини аниқлаш ишлари амалга оширилмаган. Ҳозирги кунда тижорат банклари кўпроқ мустақил, эркин фаолият юрита бошлагандан сўнг мазкур турдаги тахдил ишларига зарурият тугилди ва бу турдаги тахлил ҳар бир банк ўзи учун алоҳида амалга ошириш шарт бўлиб қолган. Бундай таҳлил ишлари банк раҳбариятига банк фаолиятини, рентабеллигини таъминлай оладиган фойдалироқ кредит сиёсатини ва бошқа бир қатор қарорларни кабул қилиш имкониятини яратади.
Айни вақтда республикамиз тижорат банклари фаолиятида рентабелликни, жумладан банк активлари рентабеллигини ошириш борасида бир қатор жиддий муаммоларнинг мавжудлиги амалиётда кузатилмоқда.
Иқтисодиётни модернизациялаш босқичида юқоридаги муаммоларнинг мавжудлиги, тижорат банклари рентабеллиги ва уни бошқариш амалиётини таҳлил қилишнинг зарурлиги, илмий-амалий аҳамиятга эгалиги мавзусининг долзарблигини белгилайди.