Тижорат банклари фаолиятининг мазмуни ва назарий асослари

2-жадвал
АТ “Алоқабанк” активларининг таркибининг таҳлили²⁰ (млн. сўмда)

№	Кўрсаткичлар	2015 йил		2016 йил		Ўзгариши
		сумма млн.сўм	салмоғи %	сумма млн.сўм	салмоғи %	сумма млн.сўм	салмоғи %
1	Нақд пуллар	76758,6	6,45	226013,9	14,48	149255,3	194,45
2	Марказий банкдаги маблағлар	99905,4	8,40	135698,8	8,70	35793,4	35,83
3	Бошқа банклардаги маблағлар	4452,8	0,37	17943,8	1,15	13491,0	302,98
5	Мижозларга берилган кредитлар	916683,7	77,03	1086234,8	69,61	169551,1	18,50
6	Инвестициялар	15577,3	1,31	17241,2	1,10	1663,9	10,68
7	Асосий воситалар	59559,2	5,01	63760,7	4,09	4201,5	7,05
8	Номоддий активлар	1556,3	0,13	1391,7	0,09	-164,6	-10,58
9	Бошқа активлар	15483,8	1,30	12258,4	0,79	-3225,4	-20,83
Жами активлар		1189977,1	100,0	1560543,3	100,0	370566,2	31,14

Юқоридаги жадвалдан маълум бўладики, АТ “Алоқабанк”нинг жами активлари 2015 йилда 1189977,1 млн.сўм ташкил қилқан бўлса, 2016 йилда 1560543,3 млн.сўмгача кўпайиб, ўтган йилга нисбатан 370566,2 млн сўмга ёки 31,14 фоизга ошган. Бу банк учун ижобий ҳолат ҳисобланиб, унинг таркибида кредитлар асосий ўринни эгалламоқда. Жами кредитлар активларнинг 55-60 фоизини ташкил этмоқда.

Бундан ташқари, нақд пулларининг улуши ҳам сезиларни ҳисобланади. Бу кўрсаткич 2015 йилга нибатан 194,45 фоизга ошган.
Тижорат банклари активларининг сифатини тавсифловчи асосий кўрсаткичлардан бири - активларнинг даромадлилиги кўрсаткичи ҳисобланади. Активлар даромадлилигига таъсир қилувчи асосий омиллардан бири активлар таркибида даромад келтирмайдиган активлар салмоғининг ўзгариши ҳисобланади.
Таҳлил қилинаётган даврда Алоқабанкнинг қимматли қоғозларга жалб қилинган инвестициялари банк активлари ҳажмидаги салмоғи паст. Ушбу ҳолатга кўра, республикамиз тижорат банкларининг қимматли қоғозлар бозоридаги операцияларининг ривожланмаганлигини билдиради. Демак, республикамиздаги мавжуд банк тизими активларининг таркиби активларнинг самарали эмаслигидан далолат беради.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг «2011-2015 йилларда республика молия-банк тизимини янада ислоҳ қилиш ва барқарорлигини ошириш ҳамда юқори халқаро рейтинг кўрсаткичларига эришишнинг устувор йўналишлари тўғрисида» 2010 йил 26 ноябрдаги ПҚ-1438-сонли Қарорига асосан, молия-банк фаолиятининг норматив-ҳуқуқий базасини янада такомиллаштириш, замон талаблари ва халқаро нормалар ҳамда стандартларга мувофиқ ҳолда амалдаги қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳамда янги қонун ҳужжатлари ва меъёрий ҳужжатлар қабул қилиш, шунингдек кредитлар бўйича муаммоли қарзларнинг ҳосил бўлишига йўл қўймаслик борасида олдини олиш чораларини кўриш йўли билан тижорат банкларининг кредит портфели муттасил ўсиши ҳамда сифати яхшиланишини таъминлаш республиканинг молия-банк тизимини ислоҳ қилиш ва барқарорлигини оширишнинг асосий йўналишларидан ҳисобланади.
Мазкур вазифаларни амалга ошириш учун тижорат банклари активларини бошқариш самарадорлигини ошириш, даромадларининг барқарор ўсиши ва рентабеллик кўрсаткичларини яхшиланишини таъминлаш ва уларни келажакда такомиллаштириб боришни талаб этади.